ORIGINAL_ARTICLE
چالشهای ترجمهپذیری عناصر فرهنگی در رمان «اللّصّ والکلاب» نجیب محفوظ؛ مقایسة دو ترجمه با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک
ترجمه یکی از مهمترین مسائل فرهنگی معاصر است؛ زیرا وظیفة مترجم تنها جایگزینی الفاظ نیست، بلکه به عنوان یک میانجی، سعی در ایجاد نوعی هماهنگی بین فرهنگ ملّی و فرهنگ مبدأیی دارد که دارای عادات و رسوم خاصّ خود است. این مسأله کار مترجم را دشوار و مأموریّت او را با پیچیدگی همراه میسازد. نیومارک، دانشمند و نظریّهپرداز آمریکایی در حوزة ترجمه، روشهایی را برای ترجمة عناصر فرهنگی پیشنهاد داده که در محافل علمی مورد قبول واقع شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک سعی دارد به بررسی و نقد شیوة ترجمة مفاهیم فرهنگی موجود در رمان «اللّصّ والکلاب» نجیب محفوظ، توسّط دو مترجم ایرانی بپردازد. با وجود تلاشهای دو مترجم، نوعی پیچیدگی و کاستی در ترجمة عناصر فرهنگی دیده میشود. نتایج نشان میدهد که در این دو ترجمه، روش تلفیقی به عنوان یکی از روشهای موفّق ترجمة عناصر فرهنگی، کمتر استفاده شده است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_350_5ec5b1bed7ddcbd0c94c74048dce6acd.pdf
2013-09-23
13
34
فرهنگ
عناصر فرهنگی
ترجمه
نیومارک
نجیب محفوظ
رمان اللّصّ و الکلاب
کبری
روشنفکر
1
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
هادی
نظری منظم
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
احمد
حیدری
ahmad.hidare@modares.ac.ir
3
LEAD_AUTHOR
ارجمندی، معصومه. ( 1389). «توصیف و تبیین برابریابی در ترجمة داستانهای کوتاه در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی». رسالة دکتری رشتة زبانشناسی همگانی. تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.
1
تمام، قطاف عبدالکریم. (2005م.). «إشکالیّة نقل الخصوصیّات الثقافیّه». پایاننامه کارشناسی ارشد. الجزائر: دانشگاه منتوری قسطنتنیّه.
2
الجاحظ، عمروبن بحر. (1376). «الحیوان». تحقیق و شرح عبدالسّلام محمّد هارون. جزء دوم. چاپ دوم. مصر: مطبعة مصطفی البابی.
3
جاویدی، مریم. (1389). «دراسة التکافو اللّغوی و التّرکیبی فی ترجمة محمّدرضا مرعشیپور عن «زفاق المدق»، لِنَجیب محفوظ». پایاننامة کارشناسی ارشد. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
4
حدّاد، سلمی. (2006م.). «لماذا یعزف المترجمون عن ترجمة الشّعر». مجلّة جامعة دمشق. شمارة 3 و4. صص 42ـ36.
5
حقّانی، نادر. (1386). «نظرها و نظریّههای ترجمه». چاپ اوّل. تهران: انتشارات امیرکبیر.
6
خیری، احمد وعلیرضا محمّدرضایی. ( 2008م.). «حرکة التّرجمة بین الحیادیّة و تدخل المترجم». مجلّة نصوص معاصرة. لبنان. سال چهارم. شمارة 15 و 16. صص 379ـ364.
7
روشن، بلقیس و روحالله افراه. (1391). «ترجمهپذیری عناصر فرهنگی در اشعار سهراب و فروغ با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک». فصلنامة مطالعات نظری ترجمه. شمارة 2. صص 51ـ39.
8
صیامی، توحید. (1386). «رویکرد نشانهشناختی ـ اجتماعی به مسألة برابری در ترجمة ادبیّات داستانی از انگلیسی به فارسی». پایاننامة کارشناسی ارشد. تهران: جامعة تربیت مدرّس.
9
صفری، سورا. (1391). «بررسی انتقال مضامین تاریخی، فرهنگی در”تربیت احساسات“ اثر فلوبر به فارسی». پایان نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.
10
صلحجو، علی. (1376). «بحثی در مبانی ترجمه؛ گزیدة مقالههای نشر دانش». تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
11
علیزاده، علی. (1389). «مقولهها و عناصر فرهنگی و چگونگی ترجمة آنها در گتسبی برگ». ترجمة کریم امامی. مجلّة پژوهش ادبیّات معاصر. شمارة 59. صص 74ـ53.
12
فرحزاد، فرزانه. (1383). «مجموعه مقالات هماندیشی ترجمهشناسی». چاپ اوّل. تهران: انتشارات یلدا قلم.
13
حسامالدّین، کریم زکی. (2001م.). «اللّغة والثّقافة». القاهره: دار غریب للطّباعة والنّشر.
14
الکفری، مصطفی عبدالله. (2008م.). «التّرجمة أحد أهمّ أدوات التّواصل بین الشّعوب». جریدة الأسبوع الأدبی. العدد 1130. سوریا؛ www.uwa-mad.org.
15
محفوظ، نجیب. (2006م.). «اللّصّ والکلاب». القاهره: دارالشّروق.
16
ـــــــــــــــ . (1380). «دزد و سگها». ترجمة بهمن رازانی. تهران: نشر ققنوس.
17
ـــــــــــــــ . (1390). «دزد و سگها». ترجمة محبوبه بادرستانی. تهران: نشر علم و دانش.
18
نیومارک، بیتر. (2006م.). «الجامع فی التّرجمه». ترجمة حسن غزاله. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
19
ـــــــــــــــ . (1386). «دورة آموزش فنون ترجمه». ترجمة منصور فهیم و سعید سبزیان. تهران: رهنما.
20
Slováková, Věra. (2007). “Historical Terminology in Translation of Non-Fiction. Department of English and American Studies”. English Language and Literature.B.A. Major.
21
ORIGINAL_ARTICLE
تعدیل و تغییر در ترجمه، چالشها و راهکارهابا تکیه بر ترجمة کتاب التّرجمة و أدواتها
هر زبان دارای نظام منحصر به فردی است که عناصر آن موجودیّت و ارزش خود را در چهارچوب این نظام و در ارتباط با سایر عناصر به دست میآورند. بنابراین، مترجم نمیتواند بدون در نظر گرفتن این نظام برای عناصر زبان مبدأ معادل پیدا کند، بلکه باید به جای معادلیابی دقیق عناصر زبان مبدأ، توجّه خود را به ارزش و نقش ارتباطی کلام معطوف کند و با اعمال تغییرات مورد نیاز، ترجمهای قابل درک برای خوانندگان زبان مقصد ارائه دهد. در این پژوهش سعی شده با تکیه بر نظریّهها و تئوریهای ترجمه و با ارائة نمونههایی کاربردی، برخی از راهکارهایی که موجب انتقال روان و درست معنا در ترجمه از عربی به زبان فارسی شده، بیان شود. به همین منظور، مثالهایی از کتاب «التّرجمة وأدواتها؛ دراسات فی النظریّة و التّطبیق» نوشتة «علی القاسمی» انتخاب شده است. این مثالها مواردی است که در روند ترجمة این کتاب با آن مواجه شدیم و برای اینکه گامی در جهت ارائه شیوة علمی و نظاممند ترجمه برداشته باشیم، راهکارهایی را که برای ترجمة بهتر آنها به کار بردهایم و تغییرهایی را که برای انتقال بهتر معنا اعمال کردهایم، در این جستار معرّفی میکنیم. از مهمترین این راهکارها میتوان به توجّه مترجم نسبت به تفاوت ساختاری زبانها و ارزش و نقش ارتباطی واژگان و عبارتها و از مهمترین تغییرات میتوان به حذف و اضافه، تغییر شکل دستوری واژگان، شکستن جملات پیچیده و بلند یا حتّی ارائة چند واژه یا یک عبارت به جای یک واژه و برعکس اشاره نمود.
https://rctall.atu.ac.ir/article_351_eb5b083fbfb0c6b4af0e92805434bf4e.pdf
2013-09-23
35
54
نقش ارتباطی
حذف و اضافه
هنجار زبان
معنی
ساختار
منصوره
زرکوب
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
عاطفه
صدیقی
awatef_68@yahoo.com
2
LEAD_AUTHOR
آرام، احمد. (1385). «ترجمة خوب». مجموعه مقالات فنّ ترجمه از دیدگاه صاحبنظران و استادان ترجمه. تألیف علی جانزاده. تهران: جانزاده.
1
جدیری سلیمی، ابراهیم. (1373). «مسألة افعال متوالی حاصل از ترجمة جملات پایه و پیرو در زبان فارسی». مجموعه مقالات دومین کنفرانس بررسی مسائل ترجمه. به کوشش کاظم لطفی پورساعدی و عبّاسعلی رضایی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
2
سعیدان، اسماعیل. (1387). «اصول و روش کاربردی ترجمه». تهران: رهنما.
3
صحرایینژاد، فهیمه. (1389). «نگاهی دوباره به تعدیل در ترجمه». مطالعات ترجمه. دورة 8. شمارة 31. صص24ـ5.
4
صفوی، کوروش. (1373). «از زبانشناسی به ادبیّات». تهران: چشمه.
5
صلحجو، علی. (1385). «گفتمان و ترجمه». چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.
6
القاسمی، علی. (2009م.). «التّرجمة و أدواتها؛ دراسات فی النّظریّة و التّطبیق». لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
7
کبیری، قاسم. (1388). «اصول و روش ترجمه؛ بر اساس کتاب Meaning-Based Translation». تهران: رهنما.
8
کمالی، جواد. (1372). «حذف و اضافه در ترجمه». سال سوم. شمارة 11و12. صص31ـ16.
9
لارسن، ام. ال. (1387). «ترجمه بر اساس معنا». ترجمة علی رحیمی. چاپ دوم. تهران: جنگل.
10
لطفی پور ساعدی، کاظم. (1389). «اصول و روش ترجمه (رشتة مترجمی زبان انگلیسی)». چاپ دهم. تهران: دانشگاه پیام نور.
11
مظفرالدّین حکیم، أسعد. (1989م.). «علم التّرجمة النّظری». الطبعة الأولی. دمشق: دار طلاس للدّراسات و التّرجمة و النّشر.
12
مهدیپور، فاطمه. (1390). «ژان رنه لادمیرال؛ قضایایی برای رویارویی با مشکلات ترجمه». کتاب ماه ادبیّات. شمارة 51 (پیاپی 165). صص 52ـ48.
13
ـــــــــــــــــــ . (1389). «نظری بر روند پیدایش نظریّههای ترجمه و بررسی سیستم تخریب متن از نظر آنتوان برمن». کتاب ماه ادبیّات. شمارة 41 (پیاپی 155). صص63ـ57
14
نجفی، ابوالحسن. (1385). «مسألة امانت در ترجمه». مجموعه مقالات فنّ ترجمه از دیدگاه صاحبنظران و استادان ترجمه. تألیف علی جانزاده. تهران: جانزاده.
15
نیومارک، پیتر. (1382). «دورة آموزش فنون ترجمه». ترجمة منصور فهیم و سعید سبزیان. تهران: رهنما.
16
وثوقی، حسین. (1385). «مترجم توانا و آگاهی نسبت به تغییرات، هنجارهای متداول و راهبردهای ترجمه». مجلّة مطالعات ترجمه. دورة 4. شمارة 16. سال چهارم. صص24ـ7.
17
هاوس، جولیان. (1388). «مقدّمهای بر مطالعات زبان و ترجمه». ترجمة علی بهرامی. تهران: رهنما.
18
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ترجمة متون سیاسی از دیدگاه بافت زبانی با نگاهی به کتاب التطرف الاسرائیلی، جذوره و حصاده
ترجمه بیان دوبارة اندیشه و انگیزة نویسنده یا گوینده از زبان مبدأ به زبان مقصد است و در آن مهارت در فهم این اندیشه و انگیزه در کنار امانتدارای و پایبندی به سبک قرار میگیرد، به گونه ای که متن ترجمه شده در خواننده یا شنونده تأثیر بگذارد. در این مقوله، بافت به عنوان یکی از مهمترین عناصر فهم متن، نقش ویژهای در دریافت متن دارد. مطابق نظریّة بافت زبانی، معنی بر پایة روابط همنشینی و جانشینی مورد بررسی قرار میگیرد. رابطة همنشینی به روابط موجود میان واژهها و ارتباط یک عنصر زبانی با سایر عناصر تشکیلدهندة زبان گفته میشود و رابطة جانشینی، رابطة یک کلمه با سایر کلماتی است که میتواند به جای آن به کار برده شوند یا به عبارت دیگر جایگزین آن شوند. مقالة حاضر ترجمة متون سیاسی را از دیدگاه بافت زبانی با استناد به کتاب «التطرف الإسرائیلی جذوره و حصاده» مورد بررسی قرار میدهد و به تشریح و تبیین بافت زبانی و روابط همنشینی و جانشینی تأثیرگذار بر فرآیند ترجمه میپردازد.
https://rctall.atu.ac.ir/article_354_02ed890cb077b6777a6401c64da97099.pdf
2013-09-23
55
80
ترجمه
بافت زبانی
روابط همنشینی
روابط جانشینی
مجید
صالح بک
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
فاطمه
کاظمی
fatemehkazemi43@yahoo.com
2
LEAD_AUTHOR
افراشی، آزیتا. (1381). «اندیشههایی در معنیشناسی (یازده مقاله)». تهران: انتشارات فرهنگ کاوش.
1
انیس، ابراهیم و دیگران. (2008م.). «المعجم الوسیط». القاهره: مکتبة الشّروق الدولیّه.
2
پالمر، رابرت فرانک. (1366). «نگاهی تازه به معناشناسی». ترجمة کورش صفوی. چاپ اوّل. تهران: نشر مرکز.
3
رابینسون، داگلاس. (1380). «مترجم شدن». ترجمة رضی خدادادی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
4
شأش، طاهر. (1997م.). «التطرف الاسرائیلی؛ جذوره و حصاده». بیروت: انتشارات دار الشّروق.
5
شمسآبادی، حسین. (1380). «تئوری ترجمه و ترجمة کاربردی از عربی به فارسی». تهران: نشر چابهار.
6
صفوی، کورش. (1370). «هفت گفتار دربارة ترجمه». تهران: نشر مرکز.
7
ـــــــــــــــــ . (1385). «فرهنگ توصیفی معناشناسی». تهران: نشر فرهنگ معاصر.
8
صلحجو، علی. (1377). «گفتمان و ترجمه». تهران: نشر مرکز.
9
فتحی دهکردی، ادق. (1381). «فرهنگ کاربردی اصطلاحات معاصر عربی به فارسی همراه با بررسی لغوی برخی اصطلاحات مورد نظر». رسالة دکتری در دانشگاه تهران.
10
مختار عمر، احمد. (1385). «علم الدّلاله». ترجمة سیّد حسین سیّدی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
11
مرامی، جلال، رضا امانی و حمیدرضا میرحاجی. (1390). «کاربردشناسی اصل تعادل ترجمهای واژگان در فرآیند ترجمة قرآن». نشریّة ادبیّات و زبانها؛ ادب عربی. شمارة 4. صص 164ـ137.
12
معلوف، لویس. (1387). «المنجد». ترجمة محمّد بندرریگی. تهران: اسلامی.
13
میرعمادی، سیّد علی. (1369). «تئوریهای ترجمه و تفاوت ترجمة مکتوب و همزمان». تهران: نشر بهارستان.
14
ناظمیان، رضا. (1381). «روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی». تهران: سمت.
15
ORIGINAL_ARTICLE
خدمات ترجمهای عبدالوهّاب عزّام به ادب فارسی و عربی
این پژوهش به بررسی و نقد موضوع سبک و ساختار ترجمة عبدالوهّاب عزّام و خدمات ترجمهای او در زبان و ادب فارسی و عربی میپردازد و برای جامع و کاملتر بودن نقد و بررسیها، آثار برگزیدة ترجمة عزّام مورد بررسی قرار گرفته است و نیز برای تبیین دقیق این موضوع، دیدگاهها و سبک ترجمهای عزّام، ترجمة قصاید شاعران نامور پارسیگوی همچون حافظ، مولوی، اقبال لاهوری، نظامی، عطّار نیشابوری از زبان فارسی به عربی و تألیفات بین زبانی او در زبانهای شرقی آورده شده است. در این جستار از روش تحلیلی ـ توصیفی استفاده شده، بدین گونه که نخست آثار نادر ترجمهای عزّام به زبان عربی را یافته، سپس اسلوب و ساختار ترجمة او در میان مقالات نقدی و تألیفهای بین زبانی وی مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت، به بررسی و نقد آثار ترجمه شدة عزّام در زبان فارسی و عربی پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاضر بیانگر این مطلب است که عبدالوهّاب عزّام به عنوان یکی از طلایهداران ترجمه در کشور مصر، در ترویج و انتقال ادب و فرهنگ و تمدّن فارسی به زبان عربی از طریق ترجمه، تلاش و اقدامات شایان ذکری را انجام داده است و با فراگیری اصول ترجمه و با بهرهمندی از قریحة شاعری خود ـ طبق نظر بسیاری از نظریّهپردازان جهان عرب ـ در ترجمة آثار فارسی به عربی موفّق ظاهر شده است. ساختار شاعرانة ترجمههای وی و انتقال این عاطفه و احساس در کنار لفظ و معنا به ترجمههای عزّام ارج و اهمیّت فراوانی داده است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_356_89ede96f4b5f1e6df718bfcb4b5ceed1.pdf
2013-09-23
81
120
ترجمه
مصر
عزّام
ادب فارسی
ادب عربی
احمد
پاشازانوس
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
AUTHOR
علی
خالقی
akhaleghi24@yahoo.com
2
LEAD_AUTHOR
آذرنوش، آذرتاش. (1385). «چالش میان فارسی و عربی». تهران: نشر نی.
1
آذر، امیراسماعیل. (1387). «ادبیّات ایران در ادبیّات جهان». چاپ دوم. تهران: سخن.
2
ابنمقفّع، عبدالله. (2010م.). «التّرجمة العربیّة لکلیلةو دمنة». ترجمة عبدالوهّاب عزّام. قاهره: الشّروق الجدید.
3
اقبال، محمّد. (1952م.). «ضرب الکلیم». ترجمة عبدالوهّاب عزّام. قاهره: مطبعة مصر شرکة مساهمة مصریّة.
4
جمالالدّین، محمّد السعید. (2000م.). «نقوش فارسیّة علی لوحة عربیّة». الطبّعة الأولی. قاهره: دار الثّقافة للنّشر.
5
الجندی، أنور. (1385). «عبدالوهّاب عزّام مِن الأعلام المعاصرین». مجلّة الرّسالة. صص 129ـ128.
6
الجوالیقی، أبومنصور. (1942م.). «المعرب من الکلام الأعجمی». به تحقیق و شرح احمد محمّد شاکر، و با مقدّمة عبدالوهّاب عزّام. قاهره: انتشارات دارالکُتُب المصریّه.
7
حافظ، أحمد مصطفى. (1995م.). «من أعلام الأزهر؛ فضیلة الدّکتور عبدالوهّاب عزّام». مجلّة الأزهر. سال 67. بخش هشتم. صص 1098ـ1089.
8
حافظ شیرازی، شمسالدّین محمّد. (1385). «دیوان حافظ». به اهتمام محمّد قزوینی و قاسم غنی. مقدّمه و مقابلة پرویز ناتل خانلری. چاپ چهارم. تهران: انتشارات زوّار.
9
حسن، محمّد عبدالغنی. (1982م.). «منهج للتّرجمة عند الدّکتور عبدالوهّاب عزّام». مجلّة الثّقافه. شمارة 111. ص 11.
10
حسین، طه. (1966م.). «کنز جدید تاریخ البیهقی (ترجمة الخشاب و نشأت)». مجلّة الإخاء. سال ششم. شمارة 74. ص 159.
11
خاکرند، حسن. (2004م.). «سعدی منادیاً للإنسانیّه». روزنامة الرّأی العام. شمارة سهشنبه، 21 آوریل 2004 میلادی؛ به مناسبت روز جهانی سعدی. ص7.
12
خزاعىفر، على. (1373). «واحد ترجمه». فصلنامة علمى فرهنگى مترجم. شمارة 15. ص20.
13
ـــــــــــــــ . (1382). «ترجمة متون ادبی». تهران: سمت.
14
خفاجی، محمّد عبدالمنعم. (1956م.). «مع الشّعراء المعاصرین». قاهره: رابطة الأدب الحدیث.
15
السحّار، سعید جودة. (1999م.). «موسوعة أعلام الفکر العربی». قاهره: مکتبة مصر.
16
شاذلی، سیّد قطب ابراهیم. (بیتا). «ارمغانی از فارس (نغمههای شیراز)». ترجمة خواجه بشیر احمد انصاری. بیجا.
17
شمسآبادی، حسین. (1380). «تئورى ترجمه و ترجمة کاربردى از عربى به فارسى». تهران: نشر چاپار.
18
صفوی، کورش. (1382). «هفت گفتار دربارة ترجمه». چاپ پنجم. تهران: نشر مرکز.
19
الطّرازی، مبشر. (1975م.). «جوانب من الصّلات الثّقافیّة بین مصر و ایران». قاهره: دار الثّقافة للطّباعة و النّشر.
20
عزّام، عبدالوهّاب. (2010م.). الف. «الأَوَابد». چاپ اوّل. قاهره: مکتبة الثّقافة الدّینیّة.
21
ـــــــــــــــــــ . (2010م.).ب. «مجالس السُّلطان الغوری». چاپ اوّل. قاهره: مکتبة الثّقافة الدّینیّة.
22
ـــــــــــــــــــ . (2013م.). الف. «پیام مشرق محمّد اقبال». چاپ اوّل. قاهره: ناشر کلمات للتّرجمة و النّشر.
23
ـــــــــــــــــــ . (2013م.). ب. «الصّلات بین العرب و الفرس و آدابهما فی الجاهلیّة و الإسلام». چاپ اوّل. قاهره: ناشر کلمات للتّرجمة و النّشر.
24
ـــــــــــــــــــ . (2013م.). پ. «التصوّف و فریدالدّین العطّار». چاپ اوّل. قاهره: ناشر کلمات للتّرجمة و النّشر.
25
ـــــــــــــــــــ . (2013م.). ت. «المثانی». چاپ اوّل. قاهره: ناشر کلمات للتّرجمة و النّشر.
26
ـــــــــــــــــــ . (2013م.). ث. «المعتمد بن عَبَّاد». چاپ اوّل. قاهره: ناشر کلمات للتّرجمة و النّشر.
27
ـــــــــــــــــــ . (2013م.). ج. «ترجمة فصول مِن المثنوی». چاپ اوّل. قاهره: لجنة التّألیف و التّرجمة و النّشر.
28
ـــــــــــــــــــ . (2014م.). «مهد العرب». چاپ اوّل. قاهره: ناشر کلمات للتّرجمة و النّشر.
29
ـــــــــــــــــــ . (1935م.). «بین القاهره و طوس». مجلّةالرّسالة. سال سوم. شمارة 84. صص 227ـ 225.
30
ـــــــــــــــــــ . (1934م.). «علی قبر الفردوسی». مجلّةالرّسالة. سال دوم. شمارة70. ص 1831.
31
ـــــــــــــــــــ . (1934م.). «الشّاهنامه». مجلّةالرّسالة. سال دوم. شمارة 69. ص 1775.
32
عطّار نیشابوری، فریدالدّین. (بیتا). «خسرونامة عطّار». به اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: نشر زوّار.
33
علام، محمّدمهدی. (1986م.). «المجمعیّون فی خمسین عامًا». قاهره: مجمع اللّغة العربیّه.
34
غنیمی الهلال، محمّد. (1373). «ادبیّات تطبیقی». ترجمة سیّدمرتضی آیتالله زادة شیرازی. چاپ اوّل. تهران: انتشارات امیر کبیر.
35
فرّوخ، عمر. (1979م.). «تاریخ الأدب العربی». جلد 3. بیروت: دارالعلم للملایین.
36
القاضی، شکری. (1999م.). «مائة شخصیّة مصریّة وشخصیّة». قاهره: الهیئة المصریّة العامّة للکتاب.
37
کفافی، محمّد عبدالسّلام. (1382). «ادبیّات تطبیقی». ترجمة سیّد حسین سیّدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
38
لاهوری، اقبال. (1366). «کلّیّات اشعار فارسی اقبال لاهوری». مقدّمه و حواشی محمود علمی. چاپ سوم. تهران: انتشارات جاویدان.
39
المحاسنی، زکی. (1968م.). «عبدالوهّاب عزّام فی حیاته و آثاره الأدبیّه». چاپ اوّل. قاهره: معهد البحوث و الدّراسة العربیّة التّابع لجامعة الدول العربیّة.
40
مؤیّد شیرازی، جعفر. (1362). «شناختی تازه از سعدی». شیراز: انتشارات نوید.
41
معروف، یحیی. (1386). «فنّ ترجمه؛ اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و فارسی به عربى». تهران: سمت.
42
ملیطات، حسنی زهیر. (2012م.). «دور مجلّة الرّسالةفی ترجمة الآداب العالمیّة». نابلس: دانشگاه ملّی نجاح. پنجمین کنفرانس ترجمه در سال 16/09/2012م. . ص16ـ1.
43
مولوی، جلالالدّین محمّد. (1386). «مثنوی معنوی مولانا جلالالدّین محمّد بلخی». بر اساس نسخة رینولد نیکلسون. چاپ هشتم. تهران: انتشارات شمشاد.
44
ندا، طه. (1380). «ادبیّات تطبیقی». ترجمة زهرا خسروی. چاپ اوّل. تهران: انتشارات فرزان.
45
نصری، قدیر. (1387). «مبانی هویّت ایرانی». تهران: انتشارات تمدّن ایرانی.
46
نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن علی. (1388). «چهار مقاله و تعلیقات». بر اساس نسخة علاّمه محمّد قزوینی و اهتمام دکتر محمّد معین. چاپ دوم. تهران: نشر معین.
47
نعمات، احمد فؤاد. (بیتا). «قمم أدبیّه»، قاهره: عالم الکُتُب.
48
هانی الدّهنی، نسرین. (2008م.). «استقبال الأدب الفارسی المعاصر فی الوطن العربی». بیروت: مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلامی.
49
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی ترجمة برخی احوال مسندٌإلیه در چند ترجمة فارسی نهجالبلاغه
موضوع مسندٌإلیه به عنوان یکی از مباحث علم معانی دارای ظرفیّتهای معنوی خاص میباشد که لازم است از سوی مترجم مورد عنایت ویژه قرار گیرد. حال اگر متن مورد ترجمه کلامی همچون نهجالبلاغه باشد، این عنایت باید دوچندان گردد. در رهگذر بررسیهایی که از برخی ترجمههای فارسی این اثر گرانسنگ انجام گردید، نویسندگان با گزینش آن احوال مسندٌإلیه که کارکرد مفهومی و معنایی خاصّی در کلام دارند، بدین نکته دست یافتهاند که غالباً این مفاهیم در ترجمه مورد توجّه قرار نگرفتهاند. لذا در این گفتار سعی بر آن است با روش توصیفی ـ تحلیلی این مفاهیم عرضه شود تا در حدّ امکان در ترجمههای بعدی از سوی مترجمان رعایت گردد.
https://rctall.atu.ac.ir/article_357_8414d93d4c5f7b5917f918ff8caa52e0.pdf
2013-09-23
121
144
ترجمه
نقد و بررسی ترجمه
نهجالبلاغه
مسندٌإلیه
احوال مسندٌإلیه
بیژن
کرمی
1
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
عسگر
بابازاده اقدم
askar.babazadeh@gmail.com
2
LEAD_AUTHOR
سحر
مطلوبی
3
AUTHOR
«قرآن کریم».
1
ابن أبیالحدید، عزّالدّین أبوحامد. (1415ق.). «شرحنهجالبلاغه». بیروت: منشورات مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات.
2
ابنجنّی، عثمان. (1955م.). «الخصائص». قاهره: دارالکتب المصریّه.
3
ابنمنظور، محمّد بن مکرم. (2005م.). «لسانالعرب». بیروت: مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات.
4
اقبالی، عبّاس. (1388). «درآمدی در نقد ترجمههای کنایاتی از نهجالبلاغه». دو فصلنامة حدیثپژوهی. سال اوّل. شمارة اوّل. صص 205ـ180.
5
الخزاعی، دعبل بن علی. (1418ق.). «دیوان دعبل». تحقیق دکتر ابراهیم الأمیونی. بیروت: دار الکتب العلمیّه.
6
باقرحسینی، سیّدجعفر. (1388). «أسالیب المعانی فی القرآن». چاپ دوم. قم: مؤسّسة بوستان کتاب.
7
پوررستمی، حامد.(1390). «بررسی آسیبشناسانه تأثیر نسخههای عبده و صبحی صالح بر ترجمههای معاصر نهجالبلاغه». مجلّة حدیثپژوهی. سال ششم. شمارة 3. صص 158ـ135.
8
تفتازانی، سعدالدّین مسعود بن عمر. (1387). «المطوّل». ط1. لامک.: دارالکوخ للطّباعة و النّشر.
9
جرجانی، عبدالقاهر. (1409ق.). «دلائل الإعجاز فی علم المعانی». تحقیق شیخ محمّد رشید رضا. بیروت: دارالکتب العلمیّه.
10
حسن، عبّاس. (1428ق.). «النحو الوافی». ط 1. قم: دارالمحبّین.
11
دیباجی، سیّد ابراهیم. (1376). «بدایة البلاغه». ط 2. تهران: منشورات سمت.
12
شریف الرّضی، محمّد بن حسین. (1370). «نهجالبلاغه». ترجمة سیّد جعفر شهیدی. چاپ دوم. تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
13
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1374). «نهجالبلاغه». ترجمة عبدالمجید معادیخواه. چاپ اوّل. تهران: نشر ذرّه.
14
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1375). «نهجالبلاغه». ترجمة محمّدجعفر امامی و محمّدرضا آشتیانی. زیر نظر آیتالله مکارم شیرازی. قم: نشر مدرسة امام علی بن أبیطالب (ع).
15
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1380). «نهجالبلاغه». ترجمة علینقی فیضالإسلام. تهران: سازمان چاپ و انتشارات فقیه.
16
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1384).«نهجالبلاغه». ترجمة محمّد دشتی. چاپ پنجم. قم: الهادی.
17
شیخ امین، بکری. (1982م.). «البلاغة العربیّةفی ثوبها الجدید». ط 1. بیروت: دارالعلم للملایین.
18
قائمی، مرتضی. (1388). «سیری در زیباییهای نهجالبلاغه». چاپ اوّل. قم: نشر ذویالقربی.
19
القزوینی، الخطیب. (1429ق.). «الإیضاح فی علوم البلاغة». تحقیق و تطبیق الشّیخ محمّد و ایمان الشّیخ. بیروت: دار الکتب العلمیّه.
20
گیتی، شهریار، حسن نریمانی و حسین محسنی. (1392). «نقدی بر ترجمة العبرات منفلوطی بر مبنای ضرورت تسلّط بر زبان مبدأ و مقصد». مجلّة پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. شمارة 7. سال سوم. صص 150ـ132.
21
مغنیه، محمّدجواد. (1416ق.). «فی ظلال نهجالبلاغه». بیروت: منشورات کلمة الحق.
22
میرحسینی، سیّدمحمّد و علی أسوی. (1392). «التّنکیر و جمالیّاته البلاغیّة فی نهجالبلاغه؛ دراسة فی بعض الحکم». مجلّة الجمیعة العلمیّة الإیرانیّةٌ للّغة العربیّةو آدابها. العدد 26. صص 42ـ29.
23
ناظمیان، رضا . (1388). «فنّ ترجمه». تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
24
ناظمیان، رضا و حسام حاج مؤمن. (1391). «ساخت و بافت در ترجمة متون دینی؛ بررسی مقایسهای دو ترجمه از نهجالبلاغه». مجلّة ادب عربی. شمارة 1. سال 5. صص 254ـ237.
25
الهاشمی، احمد. (1381). «جواهر البلاغه». ترجمة حسن عرفان. چاپ سوم. قم: نشر بلاغت.
26
همّتی، شهریار.(1390). «ال و اختلافهای پیرامون آن در زبان عربی». مجلّة انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی. سال هفتم. شمارة 20. صص 180ـ160.
27
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ترجمههای صور خیال در دو خطبة «الجهاد» و «الملاحم» نهجالبلاغه (با تکیه بر ترجمههای دشتی، شهیدی، قرشی و فیضالاسلام)
«ترجمه» به معنای برگرداندن کلام از زبانی به زبان دیگر است. ترجمه با توجّه به نوع متن و هدف ترجمه، به دو نوع معنایی و ارتباطی تقسیم میشود. ترجمة معنایی به متن وفادار، و واحد ترجمه در آن واژه است. همچنین دارای ویژگیهای ترجمة تحتاللّفظی است و به زبان مبدأ گرایش دارد. در مقابل، ترجمة ارتباطی خوانندهمحور است که واحد ترجمه در آن، جمله، و از روانی زبان برخوردار است. نهجالبلاغه، اثری ارزنده و معتبر دینی است که فراتر از کلام مخلوق میباشد. این اثر قریب به 80 ترجمه دارد که مهمترین آنها، ترجمة دشتی، شهیدی، قرشی و فیضالاسلام است. در این مقاله با روش کتابخانهای سعی شده ترجمههای صور خیال در دو خطبة «الجهاد» و «الملاحم» نهجالبلاغه با تکیه بر چهار ترجمة مهمّ مذکور بررسی گردد. گفتنی است که چهار مترجم فوق یکی از دو نوع ترجمه را برگزیدند، امّا در برخی از عبارات فقط به مفهوم و در برخی عبارات دیگر، تنها به متن تکیه کردهاند. همچنین دشتی، شهیدی، قرشی در ترجمة بیشتر جملهها به لفظ توجّه کردهاند و ترجمة تحتاللّفظی ارائه دادهاند، امّا فیضالاسلام اساس کار خود را بر محور ترجمة تفسیری نهاده است. علاوه بر این، ترجمة شهیدی در برخی عبارات، ادبی و ترجمة دشتی دارای زبان معاصر است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_360_7ebc135a76a526beb06c17e9f4097818.pdf
2013-09-23
145
174
ترجمه
نهجالبلاغه
علی (ع)
صُوَر خیال
نقد
سید محمد
میرحسینی
m_mirhoseini89@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
LEAD_AUTHOR
حشمت الله
زارعی کفایت
2
AUTHOR
«قرآن کریم».
1
ابنمنظور، محمّد بن مکرم. (1988م.). «لسانالعرب». بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
2
ابن أبیالحدید، عبدالحمید بن هبة الله. (1364).«شرح نهجالبلاغه»، قم: کتابخانه مرحوم مرعشی نجفی.
3
بحرانی، میثم بن علی. (1404ق.). «شرح نهجالبلاغه». ط 2. مصر: دفتر نشر الکتاب.
4
دشتی، محمّد. (1388). «ترجمة نهجالبلاغه». قم: نشتا (بافرانی).
5
ــــــــــــــ . (1383). «ترجمة نهجالبلاغه». چاپ 22. قم: مؤسّسة فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع).
6
دهخدا، علیاکبر. (بیتا). «لغتنامة دهخدا». تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7
سیّاحی، صادق و همکاران. (1392). «عدالت در دایرة تصویرپردازی نهجالبلاغه». مجلّةاللّغةو الأدب العربی. العدد 6. صص 102ـ84.
8
شبستری، معصومه و صمد مؤمنی. (بیتا). «ترجمه و سیر آن در ایران بعد از اسلام و بررسی نمونههایی از ترجمه به فارسی و برعکس». مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی. صص 82ـ65.
9
شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1383). «صور خیال در شعر فارسی». تهران: نشر نیل.
10
شکیب انصاری، محمود. (1381). «فنّ التّرجمة بین اللّغتین العربیّة و الفارسیّة». چاپ اوّل. اهواز: دانشگاه شهید چمران.
11
شهیدی، سیّد جعفر. (1369). «ترجمة نهجالبلاغه». تهران: آموزش انقلاب اسلامی شرکت سهامی.
12
صفّارزاده، طاهره. (1359). «اصول و مبانی ترجمه». تهران: دانشگاه ملّی ایران.
13
طهماسبی، عدنان و سیّد علاء نقیزاده. (1390). «وَرشة التّعریب؛ کارگاه آموزشی ترجمة فارسی به عربی». چاپ اوّل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14
العیس، سالم. (1999م.). «التّرجمة فی خدمةالثقافةالجماهیریة». اتّحاد الکتاب العرب.
15
غریب، رز. (1378). «نقد بر مبنای زیباییشناسی و تأثیر آن در نقد عربی». ترجمة نجمه رجایی. مشهد: مؤسّسه و انتشارات دانشگاه فردوسی.
16
غنیمی هلال، محمّد. (بیتا). «دراسات و نماذج فی مذاهب الشّعر و نقده». القاهره: دار النّهضة المصریّه.
17
فقهیزاده، عبدالهادی. (1389). «کارگاه روش ترجمه». تهران: سمت.
18
فیضالإسلام، علینقی. (1368). «ترجمه و شرح نهجالبلاغه». تهران: انتشارات فیضالإسلام.
19
قرشی، علیاکبر. (1384). «آیینة نهجالبلاغه». تهران: فرهنگ مکتوب.
20
معروف، یحیی. (1381). «فنّ ترجمه، اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و فارسی به عربی». چاپ دوم. تهران: سمت.
21
معلوف، لویس. (1386). «المنجد فی اللّغة و الأعلام فارسی». ترجمة محمّد بندرریگی. چاپ ششم. تهران: انتشارات ایران.
22
ناظمیان، رضا. (1391). «ترجمة متون مطبوعاتی». چاپ اوّل. تهران: سخن.
23
ـــــــــــــــ . (1381). «روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس». تهران: سمت.
24
ناظمیان، رضا و حسام حاج مؤمن. (1392). «ساخت و بافت در ترجمة متون دینی؛ بررسی مقایسهای دو ترجمه از نهجالبلاغه(شهیدی و دشتی)». مجلّة ادب عربی. شمارة 1. سال 5. صص 254ـ237.
25
ORIGINAL_ARTICLE
نادرستیهای عمده در برگردان عربی تاریخ بیهقی
مقصود از این نوشتار، طبقهبندی، اصلاح، تصحیح و توضیح برجستهترین اشتباهها و غلطهایی است که در ترجمة عربی تاریخ بیهقی به قلم یحیی الخشاب و صادق نشأت رخ داده است. این ترجمه بر اساس نسخة قاسم غنی و علیاکبر فیّاض انجام پذیرفته است. ترجمة عربی تاریخ بیهقی به عنوان ترجمة تاریخی ـ که از نظر ادبی و علمی در جهان، ممتاز شناخته شده ـ روشن است و از آنجا که فهم درست متون فارسی به شناخت ادب و فرهنگ ایرانی یاری میرساند، اطمینان از ترجمة درست آنها برای غیر فارسیزبانان بر ایرانیان فرض است. از سوی دیگر، به سبب موضوع تاریخی و اجتماعی این کتاب، صحّت ترجمة آن برای پژوهشگران عربیزبان امری مهم تلقّی میگردد و نیز به همین سبب، برای خواستاران زبان و ادب پارسی که زبان مادریشان عربی است، راهگشاست. در این مجال میکوشیم این ترجمه را از دیدگاههای گوناگون بررسی کرده، این بررسی را در چند محور «افزودههای مترجمان»، «کاستههای مترجمان»، «خطا در معادلیابی واژگان، اصطلاحات و عبارات»، «خطا در انتقال مضمون» پی میگیریم. علاوه بر این، پس از نقد هر نمونه، بر آنیم تا معادل مناسبتری برای آن پیشنهاد کنیم.
https://rctall.atu.ac.ir/article_362_f2a2bcc425fb757f2e670b32a6ee5bb1.pdf
2013-09-23
175
195
تاریخ بیهقی
ترجمة عربی
نقد ترجمه
یحیی الخشاب
صادق نشأت
سید محمدرضا
ابن الرسول
1
AUTHOR
نفیسه
رئیسی مبارکه
raisi_nafise@yahoo.com
2
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آذرنوش، آذرتاش. (1384). «فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی». تهران: نشر نی.
2
آیدنلو، سجّاد. (1380). «تازیانه به پای کردن». رشد آموزش و زبان فارسی. شمارة 58. صص87 ـ 84.
3
افشار، ایرج. (1374). «صادق نشأت». مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال 15. شمارة 5. صص 64ـ639.
4
بکّار، یوسف حسین. (1376). «پارهای از دشواریهای ترجمه از عربی به فارسی و برعکس». نشریّة دانشکدة الهیّات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد. شمارة 36 ـ 35. صص 128ـ109.
5
بهار، محمّدتقی. (1380). «سبکشناسی». 3 جلد. تهران: انتشارات امیرکبیر.
6
بیهقی، محمّد بن حسین. (1319). «تاریخ بیهقی». 3 جلد. مقابله، تصحیح، حواشی و تعلیقات سعید نفیسی. تهران: کتابخانة سنائی.
7
ـــــــــــــــــــــــ . (1324). «تاریخ بیهقی». به اهتمام قاسم غنی و علیاکبر فیّاض. تهران: بانک ملّی ایران.
8
ـــــــــــــــــــــــ . (1371). «تاریخ بیهقی». به تصحیح علیاکبر فیّاض. تهران: نشر علم.
9
ـــــــــــــــــــــــ . (1381).«تاریخ بیهقی». 3 جلد. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: مهتاب.
10
ـــــــــــــــــــــــ .(1956م.). «تاریخ البیهقی». ترجمة یحیی الخشاب و صادق نشأت. القاهره: مکتبة الأنجلو المصریّه.
11
خطیب رهبر، خلیل. (1374). «طرح و توضیح چند مشکل از تاریخ بیهقی». یادنامة ابوالفضل بیهقی. مشهد: دانشگاه فردوسی. صص173ـ153.
12
دهخدا، علیاکبر. (1373). «لغتنامة دهخدا». 14 جلد. تهران: دانشگاه تهران.
13
رئیسی مبارکه، نفیسه. (1386). «نقد ترجمه عربی تاریخ بیهقی». پایاننامة کارشناسی ارشد به راهنمایی جمشید مظاهری. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
14
رواقی، علی. (1347). «چاشتگاه فراخ». سخن. شمارة 18. صص542ـ540.
15
شهیدی، سیّدجعفر. (1337). «ترجمة عربی تاریخ بیهقی». یغما. شمارة 199.
16
معین، محمّد. (1379). «فرهنگ فارسی». 6 جلد. تهران: امیرکبیر.
17
منشی، ابوالمعالی نصرالله. (1381). «کلیله و دمنه». تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر.
18
مینوی، مجتبی. (1374). «ترک و تازیک در عصر بیهقی». یادنامة ابوالفضل بیهقی. مشهد: دانشگاه فردوسی. صص 726ـ713.
19