ORIGINAL_ARTICLE
کارکرد نشانههای تأکید در زبان عربی معاصر و معادلیابی آن در زبان فارسی (با تکیّه بر ترجمه ی کتاب الأیّام طه حسین و مقدّمة للشِّعر)
زبان مجموعهای از نشانههاست که برای پیامرسانی به کار میرود. برای آنکه این پیامها میان فرستنده و گیرنده بهراحتی انتقال یابد، گاهی با نشانههایی همراه میگردد تا گیرنده همان پیامی را دریابد که مورد نظر فرستنده است. یکی از این نشانهها در زبان عربی و فارسی، «تأکید یا توکید» نامید میشود و بر اساس نقشهای ششگانهای که یاکوبسن (Jakobsen) برای ارتباط کلامی بیان میکند، خود را بیشتر در نقش ترغیبی و ارجاعی زبان نشان میدهد. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفیـ تحلیلی و با رویکرد زبانشناختی، میکوشد ضمن ارائة کارکرد نشانههای تأکید در سه قسمت «ابزار»، «حرف» و «اسلوب» به بررسی کاربرد و نقش آن در زبان امروزین عربی بپردازد و معادلهای آن را در فارسی واکاوی کند. به همین منظور، دو کتاب «الأیّام» اثر طه حسین و «مقدّمة للشّعر العربی» اثر «أدونیس» و ترجمة آن دو را مورد بررسی قرار میدهد. این دو، از نویسندگان و ادیبان مطرح دورة معاصر هستند و نثر آنان به عنوان نثر معیار مورد قبول همة صاحبنظران است.یافتههای این پژوهش نشان میدهد که ابزارهای تأکید، کارکرد تأکیدی خود را در زبان امروزین عربی از دست دادهاند و تنها برای تقویت و استحکام بافت کلام به کار میروند. لذا در زبان فارسی نباید برای آنها معادلی در نظر گرفت. نقش تأکیدی برخی از حروف تأکید نیز مانند «قَدْ» کمرنگ شده است و تنها در تعیین نوع فعل نقشآفرینی میکنند. دستة دیگر از آنها نیز در متون معاصر کاربرد بسیار کمی دارند؛ مانند:«ن» تأکید. ولی اسلوبهای تأکید همچنان نقش تأکیدی خود را ایفا میکنند و بهراحتی در زبان فارسی معادلیابی میشوند.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5027_4115372f064bc623d54b870fd84b0023.pdf
2016-03-20
40
13
10.22054/rctall.2016.5027
زبان عربی
نشانههای تأکید
معادلیابی
طه حسین
أدونیس
عبدالعلی
آل بویه لنگرودی
alebooye@hum.ikiu.ac.ir
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین
LEAD_AUTHOR
سریه
شیخی قلات
sarieh.sheikhi@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین
AUTHOR
آذرنوش، آذرتاش. (1366). آموزش زبان عربی 1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
1
ـــــــــــــــــــــــ . (1367). آموزش زبان عربی 2. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
2
ابنمنظور، محمّدبن مکرّم. (1414ق.). لسانالعرب. بیروت: دار صادر.
3
أدونیس، علی احمد سعید. (1986م.). مقدّمة للشّعر العربی. چ 5. بیروت: دارالفکر.
4
ابنهشام الأنصاری، جمالالدین. (1406ق.).مغنیاللّبیب عَن کتب الأعاریب. چ 5. قم: مکتبة سیّدالشّهداء.
5
اصغری، جواد. (1386). رهیافتی نو بر ترجمه از زبان عربی. چ 1. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
6
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی. (1382). دستور زبان فارسی 2. چ 22. تهران: میلاد نور.
7
برگنیسی، کاظم. (1391). پیشدرآمدی بر شعر عربی. چ 1. تهران: نشر نی.
8
التّفتازانی، سعدالدّین. (1409م.). مختصرالمعانی. تحقیق عبدالحمید محمّد محییالدّین. قم: سیّد الشّهداء.
9
جرجانی، سیّد شریف علیّبن محمّد. (2003م.). کتاب التّعریفات. چ 1. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
10
جیگاره، مینا. (1383). «اسلوبهای تأکید در زبان قرآن». فصلنامة علمیـ پژوهشی دانشگاه الزّهراء(س). ش 52. صص 55ـ73.
11
حسن، عبّاس. (1966م.). النّحو الوافی. قاهره: دارالمعارف.
12
حسین، طه. (1978م.). الأیّام. بیروت: دارالمعارف.
13
خدیوجم، سیّد حسین. (1363). آن روزها. چ 4. تهران: انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
14
دقر، عبدالغنی. (1381). معجمالنّحو: فرهنگ عربیـ فارسی. ترجمة فاطمه مدرّسی. ارومیّه: دانشگاه ارومیّه.
15
زرکوب، منصوره. (1373). روش نوین فنّ ترجمه. چ 1. اصفهان: انتشارات مانی.
16
صفوی، کورش. (1390). از زبانشناسی به ادبیّات. چ 3. تهران: سورة مهر.
17
صلحجو، علی. (1388). گفتمان و ترجمه. چ 3. تهران: نشر مرکز.
18
فاتحینژاد، عنایتالله و سیّدبابک فرزانه. (1380). درآمدی بر مبانی ترجمه. تهران: مؤسّسة فرهنگی انتشاراتی آیه.
19
فاضلی، محمّد. (1382). شیوههای بیان قرآن کریم. چ 1. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
20
فرشیدورد، خسرو. (1363). دربارة ادبیّات و نقد ادبی. ج 2. چ 1. تهران: امیرکبیر.
21
معروف، یحیی. (1389). فنّ ترجمه. چ 1. تهران: سمت.
22
ناظمیان، رضا. (1381). روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی. تهران: سمت.
23
نجّاریان، محمّدرضا و آمنه جوادی نیک. (1392). «شیوههای تأکید در فارسی و عربی». نشریّۀ دانشکده ادبیّات شهید باهنر کرمان. ش 34. صص353ـ376.
24
هاشمی، احمد. (1998م.). جواهرالبلاغة فی المعانی و البیان و البدیع. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
25
یاکوبسن، رومن. (1388). زبانشناسی و شعرشناسی. ترجمة کوروش صفوی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
26
ORIGINAL_ARTICLE
اسلوب تصریح و تبیین در ترجمه ی قرآن (بررسی موردی ترجمه ی فیضالإسلام)
از آنجا که هدف از ترجمة متون دینی، تفهیم هرچه بهتر و بیشتر مفاهیم و معارف ناب دینی و اسلامی به مخاطبان است، مترجمان باید تلاش کنند تا تعادل ترجمهای را در متون دینی و ارائة ترجمهای که پاسخگوی نیاز مخاطب باشد، رعایت کنند. دستیابی به تعادل ترجمهای، مستلزم اعمال تعدیلها و تغییرهایی در فرایند ترجمه است. یکی از این تغییرها که نخستینبار از سوی «وینه و داربلنه» (Vinay and Darbelnet) مطرح شد، «تصریح» است.تصریح از جمله تغییراتی است که در قلمرو اختیارات مترجم قرار میگیرد که به صورت آگاهانه و به عنوان راهبردی در ترجمه صورت میگیرد. فیضالإسلام دانشمندی فقیه و ادیب است که به ترجمة متون دینی (قرآن، نهجالبلاغه، صحیفة سجّادیّه) پرداخته است. پژوهش حاضر که به روش توصیفیـ تحلیلی و با رویکردی زبانشناختی است، درصدد است تا تصریح را به عنوان شاخصة سبکشناختی ترجمة فیضالإسلام در قرآن مورد کاوش قرار داده تا اثرگذاریها و فوائد آن در ترجمه، بهویژه ترجمة متون دینی مشخّص شود. ایشان با استفاده از تکنیک تصریح به شفّافسازی واژگان فرهنگمدار و مقولات ناآشنا برای مخاطب و تصریح به عوامل انسجام (حذف، جانشینی و ارجاع) ونیز ایجاد ارتباط و تناسب میان آیات قرآن پرداختهاند که موجب تفهیم بهتر به خواننده و مانع از ایجاد چالش ذهنی و گسستگی در خوانش وی میگردد. امّا باید گفت که ترجمة ایشان ویژگی خاصّ دیگری را از آن خود ساخته است و ایشان دریچة دیگری را در فنّ ترجمه گشوده است که میتوان آن را نظریّه یا انگارة تبیین نامید. در واقع، ایشان افزودههایی میآورد که حدّ وسط میان تصریح و تفسیر است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5028_c2db7ccbac170f43c3ad5140870ffb75.pdf
2016-03-20
60
41
10.22054/rctall.2016.5028
ترجمة قرآن
فیضالإسلام
تعادل
تصریح
تبیین
صادق
سیاحی
dr.s.sayyahi@gmail.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران، اهواز
AUTHOR
محمود
آبدانان مهدی زاده
abdanan.mh@yahoo.com
2
دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران، اهواز
AUTHOR
محمود
شکیب انصاری
m.shakibansary@yahoo.com
3
استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
معصومه
تراوش
mastaravosh@gmail.com
4
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابنمنظور، محمّدبن مکرّم. (1414ق.) لسانالعرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
2
حاج سیّدجوادی، کمال. (1379). اثرآفرینان. چ 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
3
خرّمشاهی، بهاءالدّین. (1377). دانشنامة قرآن و قرآنپژوهی. چ 1. تهران: دوستانـ ناهید.
4
خزاعیفر، علی. (1391). ترجمه متون ادبی. چ 9. تهران: سمت.
5
ــــــــــــــ . (1377). «تغییر بیان در ترجمه». فصلنامة مترجم. س 7. ش 27. صص 3ـ11.
6
راغب اصفهانی، حسینبنمحمد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. ط 1. بیروت: دارالعلم.
7
ربّانی، هادی. (1383). «ساحت فیض». فصلنامة علوم حدیث. س 9. ش 3. صص 193ـ202.
8
شیری، علیاکبر. (1382). «مفهوم انسجام و انواع آن». فصلنامة آموزش زبان و ادبیّات فارسی. س 17. ش 68. صص 9ـ15.
9
صلحجو، علی. (1377). گفتمان و ترجمه. چاپ اوّل. تهران: نشر مرکز.
10
طالقانی، سیّد محمود. (1362). پرتوی از قرآن. چ 4. تهران: شرکت سهامی انتشار.
11
فیضالإسلام، سیّد علینقی. (1378). ترجمه و تفسیر قرآن عظیم. چ 1. تهران: انتشارات فقیه.
12
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. چ 11. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
13
قلیزاده، حیدر. (1380). مشکلات ساختاری ترجمه قرآن. چ 1. تبریز: مؤسّسة تحقیقاتی دانشگاه تبریز.
14
لطفی، مهدی. (1390). «پیوستگی متنی سورههای قرآن کریم». مطالعات قرآن وحدیث. س 4. ش 2. صص 129ـ159.
15
لطفیپور ساعدی، کاظم. (1383). درآمدی به اصول و روش ترجمه. چ 6. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
16
ماندی، جرمی. (1391). معرّفی مطالعات ترجمة نظریّهها و کاربردها. ترجمة علی بهرامی و زینب تاجیک. چ 1. تهران: رهنما.
17
ناظمیان، رضا، حسام حاج مؤمن و جمشید محمّد. (1392). «پیشفرضهای بافتی و تلاش پردازش در ترجمة آیات بافتمحور قرآن؛ دیدگاه نظریّة مناسب». فصلنامة پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. س 3. ش 6. صص 49ـ68.
18
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی ترجمه ی عربی گلستان سعدی بر اساس نظریّة آنتوان برمن (مطالعه موردی کتاب الجُلستان الفارسی اثر جبرائیل المخلّع)
ترجمة آثار سعدی شیرازی به عنوان یکی از نامدارترین سخنسرایان ادب فارسی، بنا به جنبههای متعدّد ساختاری و محتوایی، قابلیّت تحلیل و بررسی از منظر نظریّههای جدید فنّ ترجمه را دارد. آنتوان برمن در نظریّة گرایشهای ریختشکنانة خود، با هدف برجسته ساختن اهمیّت دیگری و فرهنگ بیگانه در ترجمه و احترام به غرابت و بیگانگی متن اصلی، بر این اعتقاد است که مترجم باید از نظر شکل و محتوا، مقیّد به متن مبدأ و وفادار به آن باشد. در این جستار، ترجمة عربی جبرائیل المخلّع از کتاب ارجمند «گلستان» بر اساس هفت مؤلّفه از مؤلّفههای تحریف متن از دیدگاه برمن بررسی میشود که عبارتند از: عقلاییسازی، شفّافسازی، اطناب کلام، تفاخرگرایی، تخریب شبکههای معنایی زیرین متن، غنازدایی کیفی و غنازدایی کمّی. یافتههای پژوهش نشان میدهد علّت اصلی انحراف ترجمة عربی گلستان از متن اصلی، ناآشنایی مترجم به زبان فارسی، تمایزهای مربوط به ساختار دستوری و نیز تطابق کامل نداشتن دامنة اطلاق واژهها در دو زبان عربی و فارسی است که طبیعتاً ناشی از اختلاف فرهنگ، تمدّن، عادات و رسوم دو قومی است که به این دو زبان سخن میگویند.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5029_6da1754b6f0edc5d081794a29f748d8a.pdf
2016-03-20
84
61
10.22054/rctall.2016.5029
گلستان سعدی
جبرائیل المخلّع
آنتوان برمن
گرایشهای ریختشکنانه
علی
افضلی
ali.afzali@ut.ac.ir
1
استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
عطیه
یوسفی
yusefii@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه دانشگاه تهران
AUTHOR
ابراهیم، أمل. (1998م.). الأثر العربی فی أدب سعدی. تهران: رابطة الثّقافة و العلاقات الإسلامیّة.
1
احمدی، محمّدرحیم. (1392). «آنتوان برمن و نظریّة گرایشهای ریختشکنانه؛ معرّفی و بررسی قابلیّت کاربرد آن در نقد ترجمه». دوفصلنامة نقد زبان و ادبیّات خارجی. س 6. ش 10. صص 1ـ21.
2
اوژه، طاهر، رحیم کوشش و عبدالله طلوعیآذر. (1394). «بررسی تطبیقی گلستان سعدی با مختصّات نثر موزون و مسجّع در بلاغت عربی». فنون ادبی. ش 1. صص 87ـ102.
3
باقر، علیرضا و رقیّه ابراهیمیزاده. (1391). «پژوهشی در شرح عربی گلستان سعدی، نگاشته در قرن دهم هجری». مطالعات نقد ادبی (پژوهش ادبی). ش 29. صص 81ـ107.
4
بدوی، امین عبدالمجید. (1983م.). جنّة الورد. قاهره: منشورات سمیر أبوداوود.
5
حسینی، سیّدمحمّد. ( 1385). «نقد و نظر ترجمة دیوان حافظ به زبان عربی (أغانی شیراز)». پژوهشنامة فرهنگ و ادب. ش 3. صص 55ـ75.
6
خزائلی، محمّد. (1368). شرح گلستان. چ 8. تهران: انتشارات جاویدان.
7
دلشاد، شهرام، سیّدمهدی مسبوق و مقصود بخشش. (1394). «نقد و بررسی ترجمة شهیدی از نهجالبلاغه بر اساس نظریّة گرایشهای ریختشکنانة آنتوان برمن». دوفصلنامة مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. ش 4. صص99ـ120.
8
زندهبودی، مهران. (1390). «از خود و دیگری و گرایشهای تحریفی در گفتمان ترجمهشناختی آنتوان برمن تا ترجمهناپذیری». فصلنامة مطالعات ترجمه. س 9. ش 34. صص 23ـ37.
9
سعدی شیرازی، ابومحمّد مصلحالدّین. (1373). گلستان. به تصحیح و شرح جمشید غلامینهاد. چ 2. تهران: نشر نیایش.
10
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1379). گلستان سعدی. به کوشش دکتر خلیل خطیبرهبر. چ 12. تهران: صفی علیشاه.
11
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1392). گلستان سعدی. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ 11. تهران: خوارزمی.
12
سیّدان، الهام و سیّدمحمّدرضا ابنالرّسول. (1388). «نقد و بررسی عبارات بحثانگیز گلستان سعدی در ترجمة عربی آن (روضةالورد)». پژوهشنامة زبان و ادب فارسی (گوهر گویا). س 3. صص 91ـ108.
13
صفوی، کورش. (1371). هفت گفتار دربارة ترجمه. چ 11. تهران: نشر مرکز.
14
صمیمی، محمّدرضا. (1391). «بررسی ترجمة داستان تپّههایی چون فیلهای سفید بر اساس سیستم تحریف متن آنتوان برمن». کتاب ماه ادبیّات. ش 65. صص 44ـ50.
15
عشقی، فاطمه. (1390). ترجمه و جزء کلمه یا بیتوته در دوردست. تهران: نشر قطره.
16
فراتی، محمّد. (1340ق.). روضةالورد. دمشق: دار طلاس.
17
کریمیان، فرزانه و منصوره اصلانی. (1390). «نقش وفاداری به یک نویسنده در ترجمه: بررسی مقابلهای ترجمههای قاسم روبین از آثار مارگریت دوراس». فصلنامة مطالعات زبان و ترجمه. س 44. ش 3. صص 119ـ136.
18
محفوظ، حسینعلی. (1379ق): «متنبّی ایران فیالشّام، سعدی الشیرازی». مجلّة مجمعاللّغة العربیّة. ج 35. صص 253ـ269.
19
ــــــــــــــــــــ . (1963م.). «سعدی الشّیرازی، خریج بغداد فی العصر العباسی الأخیر». مجلّةکلّیّة الآداب. عدد 6. صص 155ـ178.
20
المخلّع، جبرائیلبن یوسف. (1267ق.). الجُلستان الفارسی. شیراز: مکتبة المعرفة.
21
مسگرنژاد، جلیل. (1375). «نظری کوتاه به کتاب روضةالورد؛ ترجمة عربی کتاب گلستان سعدی از استاد محمّد فراتی». آشنا. ش 33. صص 71ـ76.
22
موحّد، ضیاء. (1378). سعدی. چ 3. تهران: نشر طرح نو.
23
موسوی، کمال. (1381). «نقد و تحلیلی بر کتاب گلستان، روضةالورد». مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. س 2. ش 28. صص 29ـ42.
24
مهدیپور، فاطمه. (1389). «نظری بر روند پیدایش نظریّههای ترجمه و بررسی سیستم تحریف متن از نظر آنتوان برمن». کتاب ماه ادبیّات. ش 41. صص 57ـ63.
25
مؤیّد شیرازی، جعفر. (1372). شعرهای عربی سعدی شیرازی. شیراز: دانشگاه شیراز.
26
نصیری، حافظ. (1390). روش ارزیابی و سنجش کیفی متون ترجمه شده از عربی به فارسی. تهران: انتشارات سمت.
27
ORIGINAL_ARTICLE
نقد تقابلی ترجمههای فارسی الأجنحةالمتکسّرة جبران خلیل جبران
این پژوهش، نقدی بر ترجمههای فارسی «الأجنحة المتکسّرة» اثر جبران خلیل جبران است. ترجمههای متعدّدی از این اثر در دست است و نظر به اینکه ناهمسانیهایی در میان ترجمههای این اثر با متن مبدأ مشاهده میشود، در این مقاله به بررسی و مقابلة شش ترجمه (انصاری، حبیب، ریحانی و هانی، شجاعی، طباطبائی و نیکبخت) با متن اصلی پرداخته میشود. این پژوهش با روش توصیفیـ تحلیلی و با هدف دستیابی به برگردانی نزدیکتر به متن اصلی، به بررسی و نقد تقابلی ترجمههای فارسی الأجنحة المتکسّرة با متن مبدأ میپردازد. مقابله و ارزیابی نمونهها در این نوشتار، در چهار سطح «واژگان»، «معنا»، «بافت کلام» و «تأثیر ادبی» انجام میشود. یافتههای تحقیق نشان میدهد که بیشترین ناهمسانیها در حوزة واژگان، معنا، بافت کلام و ادبیّت متن در ترجمة شجاعی مشاهده میشود. روی آوردن به اطناب و تفصیل غیرضروری در ترجمة ریحانی و هانی، بیش از ترجمههای دیگر است. صرف نظر از برخی لغزشها در حوزة گزینش واژگان، ترجمة انصاری محاسن درخور توجّهی دارد که آن را از دیگر ترجمههای این اثر متمایز میکند. این ترجمه از منظر انتقال معنا، توجّه به بافت کلّی کلام و ادبیّت متن، نزدیکترین ترجمه به متن مبدأ است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5030_dbf744cf70734dcec4650eaae22f9988.pdf
2016-03-20
110
85
10.22054/rctall.2016.5030
الأجنحة المتکسّرة
بالهای شکسته
جبران خلیل جبران
نقد تقابلی ترجمه
الهام
سیدان
elhamsaiedan@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ابنمنظور، محمّدبن مکرم. (1414ق.). لسانالعرب. بیروت: دار صادر.
1
انصاری، مسعود. (1376). ترجمة بالهای شکسته و موسیقی و عروسان مرغزار جبران خلیل جبران. تهران: جامی.
2
پالامپو، گیزبه. (1391). اصطلاحات کلیدی در مطالعات ترجمه. ترجمة فرزانه فرحزاد و عبدالّه کریمزاده. تهران: قطره.
3
جبران، خلیل جبران. (1949م.). المجموعة الکاملةلِمؤلّفات جبران خلیل جبران. به کوشش میخائیل نعیمه. لبنان: بینا.
4
حبیب، جعفر. (1387). ترجمة هشت کتاب جبران خلیل جبران. تهران:محراب دانش.
5
حدّادی، محمود. (1372). مبانی ترجمه. تهران: انتشارات جمال الحق.
6
حقّانی، نادر. (1386). نظرها و نظریّههای ترجمه. تهران: امیرکبیر.
7
خزاعی فرید، علی. (1393). «نقد ترجمه در ایران: روشها و آسیبها». نامة فرهنگستان. ش 55. صص 71ـ93.
8
ریحانی، محمّد و ورده هانی. (1388). ترجمة بالهای شکستة جبران خلیل جبران. قم: مؤسّسة انتشاراتی امام عصر(عج).
9
زرکوب، منصوره و فرهاد امینی. (1393). «تحلیل مقابلهای امثال در فارسی و عربی از نظر معنا، واژگان و سبک؛ بررسی موردی بیست و یک مَثَل». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. س 4. ش 10. صص 119ـ139.
10
شجاعی، حیدرعلی. (1384). ترجمة بالهای شکستة جبران خلیل جبران. تهران: جام.
11
شمسآبادی، حسین و فرشته افضلی. (1394). «ناهنجاریهای واژگانی و مفهومی در ترجمة متون داستانی و نمایشی از عربی به فارسی». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. س 5. ش 12. صص 145ـ167.
12
صلحجو، علی. (1366). «بحثی در ترجمه». برگزیدة مقالههای نشر دانش. زیر نظر نصرا... پورجوادی. تهران: نشر دانش. صص 37ـ53.
13
طباطبائی، مصطفی. (1343). ترجمة مجموعة کامل آثار جبران خلیل جبران. تهران: معرفت.
14
غلامی، حسین و علی سعیدی. (1388). «نقد ترجمه داستان درسهای فرانسه از دیدگاه نظریّة سخنکاوی؛ بررسی موردی سبک، لحن نشانههای سجاوندی». پژوهش ادبیّات معاصر جهان. ش 52. صص 85ـ96.
15
فلاّح، ابراهیم. (1393). «نقد و بررسی ترجمة شاه ولیالله دهلوی». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی س 4. ش10. صص 79ـ96.
16
گنتزلر، ادوین. (1393). نظریّههای ترجمه در عصر حاضر. ترجمة علی صلحجو. چ 2. تهران: هرمس.
17
لطفیپور ساعدی، کاظم. (1374). درآمدی به اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
18
مسبوق، سیّد مهدی و دیگران. (1394). «تعادل واژگانی و اهمیّت آن در فهم دقیق متن؛ موردکاوی پنج ترجمة فارسی از خطبههای نهجالبلاغه». پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. س 5. ش 12. صص 13ـ39.
19
معروف، یحیی. (1383). فنّ ترجمه؛ اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و فارسی به عربی. تهران: سمت.
20
معلوف، لویس. (1386). المنجد فی اللّغة. تهران: اسلام.
21
نیکبخت، محسن. (1382). ترجمة عیسی پسر انسان و بالهای شکستة جبران خلیل جبران. تهران: علم.
22
ORIGINAL_ARTICLE
معنای اصلی و تبعی در ترجمه ی غلامعلی حدّاد عادل از قرآن کریم (مطالعة موردپژوهانه ی سوره ی نمل)
اصل در ترجمه، رعایت امانت، حفظ معنا و سلیس بودن است که این موضوعی ثابت در اصل ترجمة غلامعلی حدّاد عادل است. یقیناً ترجمة فارسی شیوا و ادبی وی، توانسته است بخش عمدهای از این ضرورتها و انتظارها را تحقّق بخشد، لیکن مسئلة این تحقیق، میزان و چگونگی این تعادل و مطابقت معنا با الفاظ قرآنی است. مترجم برخی ساختارهای صرفیـ نحوی و بلاغی را در ترجمه نادیده انگاشته، در مواردی نیز ترجمة واژگان (اسم، فعل و حرف)، ترکیبها و اصطلاحات در مقابل هم قرار نگرفته است. بنابراین، لازم معنا یا معنای تبعیِ واژگان، ترکیبها و اصطلاحات در ترجمه لحاظ شده است، نه معنای اصلی و دقیق آنها. این پژوهش درصدد است تا با مطالعة موردپژوهانة «سورة نمل»، ترجمة ایشان را از زوایای مختلف واژگانی، صرفیـ نحوی، بلاغی و ویرایشی، به بوتة نقد، تحلیل و تطبیق بسپارد تا مواردی که در ترجمة این سورة مبارکه نیازمند بازنگری دقیقتری هستند، بازشناسی نماید. دستاورد حاصل از این پژوهش نشان میدهد که ترجمة مترجم، در عین برخورداری از امتیازهای فراوان، از جمله نوآوری در شیوة ترجمة وفادار و معنایی، التزام به پیام و محتوای زبان قرآن، شیوایی بیان و استفاده از واژههای فارسی روان، پرهیز از زیادهنویسی و فارسیگرایی افراطی و... در حوزههای صرف و نحو، بلاغت، ترجمة واژگان و... نیاز به بازنگری دقیقتری دارد که برخی از آنها در این پژوهش موردی، واکاوی و تحلیل توصیفی شده است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5031_34893bbe97d643c4858c206c6af76d5f.pdf
2016-03-20
144
111
10.22054/rctall.2016.5031
ترجمة قرآن کریم
نحو
بلاغت
معنای تبعی
سورة نمل
غلامعلی حدّاد عادل
محمدحسن
امرایی
amraee.phd@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
یحیی
معروف
y.marof@yahoo.com
2
استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه
AUTHOR
جهانگیر
امیری
gaamiri686@gmail.com
3
دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه
AUTHOR
مجید
محمدی
mohammadimajid44@gmail.com
4
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آذرنوش، آذرتاش. (1386). فرهنگ معاصر عربی فارسی. بر اساس فرهنگ عربی ـ انگلیسی هانسور. چ 8. تهران: نشر نی.
2
ـــــــــــــــــــــــ . (1389). ترجمة قرآن، مبانی نظری و سیر تاریخی. چ 1. تهران: کتاب مرجع.
3
آیتی، عبدالمحمّد. (1374). ترجمة قرآن، چ 4. تهران: انتشارات سروش.
4
ابنعاشور، محمّدبن طاهر. (1997م.). التّحریر والتّنویر. تونس: دار سحنون للنّشر والتّوزیع الطبعة التّونسیّة.
5
ـــــــــــــــــــــــــ . (1984م.). التّحریر والتّنویر. تونس: الدّار التّونسیّة للنّشر.
6
استادولی، حسین. (1394). «نگاهی دیگر به نقد و بررسی ترجمة قرآن کریم از دکتر غلامعلی حدّاد عادل». دوفصلنامة ترجمان وحی. س 19. ش 37. صص 49ـ76.
7
امرایی، محمّدحسن و یحیی معروف. (1394). «نقدی بر ترجمة فارسی قرآن کریم حدّاد عادل از منظر ترجمة مفهومی». دوفصلنامة مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. س 2. ش 4. صص 1ـ32.
8
الأنصاری، زکریّا بن محمّدبن أحمد. (1421ق.). إعراب القرآن الکریم. حقّقه وعلّق علیه موسی علی موسی مسعود. رسالة ماجستیر. ط 1. بیجا: بینام.
9
انصاریان، حسین. (1383). ترجمة قرآن کریم. چ 1. قم: اسوه.
10
پریز، عبدالقادر و حسین تقیپور. (1392). «بررسی ترجمة قرآن عطاءالله فرهنگ قهرمانی». فصلنامة پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. س 3. ش 6. صص 141ـ166.
11
التفتازانی، سعدالدّین. (1389). شرح المختصر. چ 6. قم: اسماعیلیان.
12
جواهری، سیّد محمّدحسن. (1384). «پژوهشی در انواع ترجمة قرآن کریم». فصلنامة پژوهشهای قرآنی. س11. ش 42ـ43. صص 136ـ159.
13
حدّاد عادل، غلامعلی. (1390). ترجمة قرآن کریم. چ 3. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
14
حقّانی، نادر. (1386). نظرها و نظریّههای ترجمه. تهران: امیرکبیر.
15
الدعّاس، أحمد عبید و الآخرون. (1425ق.). إعراب قرآن الکریم. دمشق: دارالمنیر و دار الفارابی.
16
الرّاغب الأصفهانی، حسینبن محمّد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق: صفوان عدنان الدّاودی. دمشقـ بیروت: دارالقلم و الدار الشامیّة.
17
رضایی اصفهانی، محمّدعلی. (1383). «روشها و سبکهای ترجمة قرآن». دوفصلنامة ترجمان وحی. ش 15. صص33ـ61.
18
رکنی یزدی، محمّدمهدی. (1390). «بایستگی ترجمة قرآن در گذر زمان با نگاهی به ترجمة غلامعلی حدّاد عادل». مشکوة. ش 111. صص 1ـ16.
19
الزّمخشری، جارالله محمود. (1407ق.). الکشّاف. بیروت: دارالکتاب العربی.
20
الزّیات، أحمدحسن و دیگران. (1386). المعجم الوسیط. چ 6. تهران: مؤسّسة الصّادق للطّباعة والنّشر.
21
شبّر، سیّد عبدالله. (1407ق.). الجوهر الثّمین فی تفسیر الکتاب المبین. کویت: مکتبة الألفین.
22
صافی، محمودبن عبدالرّحیم. (1418ق.). الجدول فی إعراب القرآن الکریم. چ 4. دمشق ـ بیروت: دارالرّشید ـ مؤسّسة الإیمان.
23
الطباطبائی، محمّدحسین. (بیتا). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسّسة النّشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیّة.
24
طبرسی، فضلبن حسن. (1377). تفسیر جوامعالجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریّت حوزة علمیّة قم.
25
الطّبری، محمّدبن جریر. (2001م.). جامعالبیان عن تأویل آیّ القرآن. تحقیق عبداللهبن عبدالمحسن. بالتّعاون مع مرکز البحوث والدّراسات العربیّة والإسلامیّة. ط 1. القاهرة: دار هجر.
26
الطنطاوی، محمّد سیّد. (1998م.). التّفسیر الوسیط للقرآن الکریم. چ 1. القاهرة: دار نهضة مصر للطّباعة والنّشر والتّوزیع.
27
العکبری، أبوالبقاء عبداللهبن الحسین. (بیتا). التّبیان فی إعراب القرآن. تحقیق علیمحمّد البجاوی. ناشر: عیسی البابی الحلبی و شرکاه.
28
الفرّاء، أبوزکریا یحییبن زیاد. (بیتا). معانی القرآن. تحقیق أحمد یوسف نجاتی. مصر: دارالمصریّة للتّألیف والتّرجمة.
29
فولادوند، محمّدمهدی. (1375). ترجمة قرآن کریم. چ 2. قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
30
کوشا، محمّدعلی. (1386). ترجمههای ممتاز قرآن در ترازوی نقد. چ 1. رشت: کتاب مبین.
31
مصطفوینیا، سیّد محمّدرضی. (1393). «نقد ساختار ترجمة حداد عادل و صفّارزاده (بررسی موردی ضمیر فصل)». فصلنامة مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. د 1. ش 1. صص 115ـ146.
32
مکارم شیرازی، ناصر. (1391). ترجمة قرآن کریم. چ 2. قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
33
ناصری، مهدی. (1393). «قرآن کریم با ترجمة محمّدعلی اصفهانی و همکاران؛ ترجمة معاصر وفادار به زبان فارسی». دوفصلنامة مطالعات ترجمة قرآن و حدیث. د 1. ش 1. صص 147ـ177.
34
النحّاس، أبوجعفر احمدبن محمّد. (1421ق.). إعراب القرآن. وضع حواشیه و علّق علیه عبدالمنعم خلیل إبراهیم. ط 1. بیروت: دارالکتب العلمیّة، منشورات محمّدعلی بیضون.
35
ORIGINAL_ARTICLE
رویکرد «درزمانی» به تعبیر «نظم أمرکم» در عبارتِ «أُوصِیکُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ»
امام علی(ع) در نامة 47 نهجالبلاغه به سه امر مهم، یعنی «تقوای الهی»، «نظم امر» و «اصلاح ذاتالبین» وصیت فرموده است. در سدههای اخیر، عبارت «نَظمِ أَمرِکُم» به «نظم فردی»، یعنی «قرارگیری هر شیء در جایگاه خود» معنی شده است. امّا بر اساس قرائن موجود در متن نامه، از جمله شرایط حسّاس زمانی، مخاطبان نامه، معنای لغوی و کاربردی نظم در آن عصر و دیگر تعابیر امام(ع)، به نظر میرسد معنای دیگری اراده شده است. در بررسی لغوی، این نکته به دست میآید که در دورههای متقدّم، واژة «نَظْم» مفهوم اجتماعی داشته، به معنای «پیوستگی» بوده است، در حالی که برخی از لغتنامههای متأخّر، علاوه بر معنای اجتماعی، معنای فردی را نیز برای آن در نظر گرفتهاند. از برآیند آرای شارحان و برخی مترجمان نهجالبلاغه ذیل «نَظمِ أَمرِکُم» نیز همان معنی اجتماعی «وحدت و پیوستگی» به دست میآید. کاربردهای «نَظْم» و «أَمْر» در نهجالبلاغه و دیگر متون، «پیوستگی» را برای واژة «نظم» به عنوان معنای اصیل، و «کار»، «کثرت» و«حکومت» را برای واژة «أَمْر» برجستهتر میکند. نظرات برخی از معاصران دربارة «نَظمِ أَمرِکُم» حاکی از آن است که معنای وحدت برای نظم، نقطة مشترک آرای ایشان است، هرچند برخی از آنان، اقامة نظام حکومتی و امر خلافت را معنای دقیق این اصطلاح دانستهاند. در نهایت، میتوان گفت در کلام امیرالمؤمنین علی(ع)، «نَظمِ أَمرِکُم» بیانگر تأکید آن حضرت بر وحدت بوده است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5032_0d0d4adf60a2dc43b56547a31c06197e.pdf
2016-03-20
184
145
10.22054/rctall.2016.5032
نظم
امر
وحدت
نظم فردی
امام علی(ع)
نهجالبلاغه
علیرضا
فخّاری
fakhary_a@yahoo.com
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران
AUTHOR
زهرا
بشارتی
mrs.besharati@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آذرنوش، آذرتاش. (1388). فرهنگ معاصر عربی به فارسی، بر اساس فرهنگ عربی ـ انگلیسی هانسور. تهران: نشر نی.
2
آقامیرزایی، ناهید. (1379). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: بهزاد.
3
آیتی، عبدالمحمّد. (1378). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
4
ابن أبیالحدید. (1337). شرح نهجالبلاغه. تصحیح محمّد ابوالفضل ابراهیم. قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
5
ابنبابویه قمی (صدوق)، محمّدبن علی. (1378ق.). عیون أخبارالرّضا(ع). تحقیق مهدی لاجوردی. تهران: نشر جهان.
6
ابنحیّون، نعمانبن محمّد. (1385ق.). دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام. تحقیق آصف فیضی. قم: مؤسّسة آلالبیت(ع).
7
ابندرید، محمّدبن حسن. (1987م.). جمهرة اللّغة. تحقیق رمزی منیر بعلبکی. بیروت: دارالعلم للملایین.
8
ابنسکّیت، أبویوسف یعقوب. (1423ق.). إصلاح المنطق. تحقیق محمّد مرعب. ط 1. بیجا: دار إحیاء التّراث العربی.
9
ابنسیّده، علیّبن اسماعیل. (بیتا). المحکم و محیط الأعظم. تحقیق عبدالحمید هنداوی. ط 1. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
10
ابنطاووس، علیّبن موسی. (1348). اللّهوف عَلَی قتلی الطّفوف. ترجمة احمد فهری زنجانی. تهران: نشر جهان.
11
ابنعاشور، محمّدبن طاهر. (1420ق.). التّحریر و التّنویر. بیروت: مؤسّسة التّاریخ العربی.
12
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1420ق.). طَرْف مِنَ الأنباء والمناقب. تحقیق قیس عطّار. مشهد: نشر تاسوعا.
13
ابنعبّاد، صاحب اسماعیل. (1414ق.). المحیط فی اللّغة. تحقیق محمّد حسن آلیاسین. بیروت: عالم الکتاب.
14
ابنعبید هروی، قاسمبن سلام. (1437ق.). الغریب المصنف. دمشق: دار الفیحاء.
15
ابنفارس، احمد. (1404ق.). معجم مقاییس اللّغة. تصحیح محمّدهارون عبدالسّلام. قم: مکتبة الأعلام الإسلامی.
16
ابنمنظور، محمّدبن مکرم. (1414ق.). لسانالعرب. تحقیق جمالالدّین میردامادی. بیروت: دارالفکر للطّباعة والنّشر والتّوزیع دارصادر.
17
ابنمیثم بحرانی، میثمبن علی. (1362). شرح نهجالبلاغه. بیجا: دفتر نشر کتاب.
18
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1366). إختیار مصباح السّالکین. تصحیح محمّد هادی امینی. مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس.
19
ابوزهره، محمّد. (بیتا). زهرة التّفاسیر. بیروت: دارالفکر.
20
ابومخنف کوفی، لوطبن یحیی. (1417ق.). وقعة الطَّف. تحقیق محمّدهادی یوسفی غروی. قم: جامعة مدرّسین.
21
ابیاری، ابراهیم. (1405ق.). الموسوعة القرآنیّة. قاهره: مؤسّسة سجل العرب.
22
احمدزاده، ناصر. (1378). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: اشرفی.
23
اردبیلی، حسینبن شرفالدّین. (بیتا). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت(ع).
24
ارفع، سیّد کاظم. (1379). ترجمة روان نهجالبلاغه. تهران: فیض کاشانی.
25
ازهری، محمّدبن احمد. (1347ق.). تهذیب اللّغة. تصحیح محمّد هارون عبدالسّلام و محمّد علی نجّار. قاهره: مؤسّسة المصریّة العامة.
26
اصول ستّة عشر. (1363). قم: دارالشّبستری للمطبوعات.
27
انصاری قمی، محمّدعلی. (بیتا). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: نوین.
28
انصاریان، حسین. (1379). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: پیام آزادی.
29
اولیایی، سیّد نبیّالدین. (1376). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: زرّین.
30
اویس کریم، محمّد. (1366). المعجم الموضوعی لنهجالبلاغة. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامى آستان قدس رضوی.
31
بحرانی، سیّد هاشم. (1374). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: نشر بعثت.
32
بستانی، فؤاد افرام. (1375). فرهنگ ابجدی عربی ـ فارسی. ترجمة رضا مهیار. تهران: انتشارات اسلامی.
33
بهشتی، محمّد. (بیتا). ترجمة نهجالبلاغه. بیجا: شهریور.
34
بیهقی، علیّبن زید. (1367). معارج نهجالبلاغه. تصحیح محمّدتقی دانشپژوه. قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
35
بیهقی، قطبالدّین. (1375). حدائقالحقائق فی شرح نهجالبلاغه. تصحیح عزیزالله عطارودی. قم: بنیاد نهجالبلاغه و انتشارات عطارد.
36
ثقفی، ابراهیم بن محمّد. (1395ق.). الغارات. تحقیق جلالالدّین محدّث. تهران: انجمن آثار ملّی.
37
جعفری تبریزی، محمّدتقی. (1387). حکمت اصول سیاسی اسلام. قم: مؤسّسة فرهنگی تبیان.
38
جوهری، اسماعیلبن حمّاد. (1407ق.). الصّحاح تاجاللّغة و صحاحالعربیّة. تحقیق أحمد عبدالغفور عطّار. بیروت: دارالعلم للملایین.
39
جوینی، عزیزالله. (1377).ترجمة نهجالبلاغه. تهران: دانشگاه تهران.
40
حرّ عاملی، محمّدبن حسن. (1425ق.). اثباتالهداة بالنّصوص و المعجزات. بیروت: نشر اعلمی.
41
حوی، سعید. (1424ق.). الأساس فی التّفسیر. قاهره: دارالسّلام.
42
حسینی شیرازی، محمّد. (1424ق.). تقریب القرآن إلی الأذهان. بیروت: دارالعلوم.
43
ــــــــــــــــــــــ . (بیتا). الفقه، المرور. طبع قدیم. بیروت: مؤسّسة المجتبی.
44
حقشناس، علیمحمّد. (1370). مقالات ادبی، زبانشناختی. تهران: انتشارات نیلوفر.
45
حموی، یاقوتبن عبدالله. (1380). معجمالبلدان. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
46
خویی، ابراهیمبن حسین. (1406ق.). الدّرّةالنّجفیّة. بیجا: دار الزّهراء.
47
دشتی، محمّد. (1386). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: پیام عدالت.
48
دینپرور، سیّد جمالالدّین. (1379). نهجالبلاغة پارسی (ترجمة نهجالبلاغه). تهران: بنیاد نهجالبلاغه.
49
راغب اصفهانی، حسینبن محمّد. (1416ق.). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. دمشقـ بیروت: دارالقلم و الدار الشّامیّة.
50
رامپوری، غیاثالدّین. (1388). غیاثاللّغات. تحقیق منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
51
روبینز، آر. اچ. (1384). تاریخ مختصر زبانشناسی. ترجمة علیمحمّد حقشناس. تهران: بینا.
52
زحیلی، وهبةبن مصطفی. (1418ق.). المنیر فیالعقیدة والشّریعة و المنهج. ط 2. بیروت: دارالفکر.
53
زمخشری، جارا... محمود. (1979م.). أساسالبلاغه. ط 1. بیروت: دار صادر.
54
سبزواری نجفی، محمّد. (1419ق.). إرشاد الأذهان إلی تفسیر القرآن. بیروت: دارالتّعارف للمطبوعات.
55
سپهر خراسانی، احمد. (1358). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: انتشارات اشرفی.
56
سرخسی، علیّبن ناصر. (1373). أعلام نهجالبلاغه. تصحیح عزیزا... عطارودی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انتشارات عطارد.
57
سمرقندی، نصربن محمّد. (بیتا). بحرالعلوم. بیجا: بینا.
58
سیفی مازندرانی، علیاکبر. (بیتا). دلیل تحریر الوسیلة للإمام خمینی، (ولایة الفقیه) و ما یتعلّق به. تهران: بینا.
59
شرح نهجالبلاغه. (1375). تصحیح عزیزا... عطارودی. قم: عطارد.
60
شرقی، محمّدعلی. (1363). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: دارالکتب الإسلامیّة.
61
شریفالرّضی، محمّدبن حسین. (بیتا). نهجالبلاغه. نسخة صبحی صالح. قم: مؤسّسة دارالهجرة.
62
شوشتری، محمّدتقی. (1376). بهجالصّباغة فی شرحنهجالبلاغة. تهران: انتشارات امیرکبیر.
63
شهیدی، سیّد جعفر. (1378). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: علمی فرهنگی.
64
شیبانی، محمّدحسن. (1975م.). الجیم. تصحیح ابراهیم ابیاری. قاهره: الهیئة العامة لشئون المطابع الأمیریّة.
65
صفوی، کوروش. (1391). آشنایی با معنیشناسی. تهران: نشر پژواک کیوان.
66
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم.
67
طبرسی، فضلبن حسن. (1372). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
68
طوسی، محمّدبن حسن. (1414ق.). أمالی. تحقیق مؤسّسة بعثت. قم: دارالثّقافة.
69
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (بیتا). التّبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
70
طریحی، فخرالدّین محمّد. (1375). مجمعالبحرین. تصحیح احمد حسینی اشکوری. تهران: مرتضوی.
71
عروسی الحویزی، عبدعلیّ بن جمعه. (1415ق.). تفسیر نورالثّقلین.تحقیق سیّد هاشم رسولی محلاّتی. قم: اسماعیلیان.
72
عسکری، ابوهلال حسن. (1400ق.). الفروق فیاللّغة. بیروت: دارالآفاق.
73
فارسی، محسن. (1376). نهجالبلاغه در سخنان علی(ع). تهران: امیرکبیر.
74
فراهیدی، خلیلبن احمد. (1409ق.). العین. قم: نشر هجرت.
75
فضلالّه، سیّد محمّدحسین. (1419ق.). مِن وحی القرآن. بیروت: دارالملاک للطّباعة والنّشر.
76
فیضالإسلام، سیّد علینقی. (1379). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: فقیه.
77
فیّومی، احمدبن محمّد. (1414ق.). المصباح المنیر. قم: دارالهجرة.
78
قرشی بنایی، علیاکبر. (1412ق.). قاموس قرآن. تهران: دارالکتاب الإسلامیّة.
79
کاشانی، ملاّ فتحالله. (1378). تنبیهالغافلین وتذکرة العارفین. بیجا: پیام حق.
80
کلینی، محمّدبن یعقوب. (1407ق.). الکافی. تصحیح علیاکبر غفّاری و محمّد آخوندی. تهران: دارالکتب الإسلامیّة.
81
کمپانی، فضلالله. (1358). سخنان علی(ع) از نهجالبلاغه. بیجا: انتشارات فروغی.
82
مبشّری، اسدا... . (1366). ترجمة نهجالبلاغه. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
83
مجلسی، محمّدباقر. (1403ق.). بحارالأنوار، الجامعة لِدُرَر أخبار الأئمّة الأطهار. ترجمة ابوالحسن موسوی همدانی. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
84
مختاری، رضا. (1381). جمع پریشان. قم: دلیل ما.
85
مدرّس، وحید احمد. (1358). شرح نهجالبلاغه. بیجا: بینا.
86
مدرّسی، سیّد محمّدتقی. (1419ق.). مِن هدی القرآن. تهران: دارالمحبّی الحسین(ع).
87
مشکینی اردبیلی، علی. (1363). الهادی إلی موضوعات نهجالبلاغه. تهران: بنیاد نهجالبلاغه.
88
مصطفوی، حسن. (1368). التّحقیق فی کلمات القرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
89
مطرّزی، ناصربن عبدالسّید. (بیتا). المغرب فی ترتیب المعرب. تحقیق محمود فاخوری و عبدالحمید مختار. سوریه: مکتبة اسامةبن زید.
90
مطهّری، مرتضی. (1383). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
91
معلوف، لوئیس. (1386). المنجد ابجدی. ترجمة احمد سیّاح. تهران: فرحان.
92
مغنیه، محمّدجواد. (1358). فی ظلال نهجالبلاغه. بیروت: دارالعلم للملایین.
93
مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام (شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه). تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
94
موسوی، سیّد عبّاسعلی. (1376). شرح نهجالبلاغه. بیروت: دار الرّسول الأکرم و دار المهجّة البیضاء.
95
موسی، حسین یوسف. (بیتا). الإفصاح فیاللّغة. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
96
نقیپور، ولیالله. (1387). پژوهشی پیرامون تدبّر در قرآن. تهران: اسوه.
97
نوّاب لاهیجی، میرزا محمّدباقر. (بیتا). شرح نهجالبلاغه. تهران: اخوان کتابچی.
98
هاشمی خویی، میرزا حبیبالله. (1358). منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغة. تحقیق سیّد ابراهیم میانجی. تهران: مکتبة الإسلامیّة.
99
Catafago, J. (1858). An English and Arabic dictionary in two parts, Arabic and English, and English and Arabic. London: Printed by Bernard Quaritch.
100
Hopkins, David. (1810). A Vocabulary, Persian, Arabic, and English. Abridged from the Quarto Edition of Richardson's Dictionary. London: Printed By F. and C. Rivingson.
101
Wehr, Hans. (1976). A Dictionary of Modern Written Arabic. New York: Printed By Spoken Language Services Inc.
102
William, Kirkpatrick. (1785). A vocabulary Persian Arabic and English. London: Printed by Joseph Cooper Ins.
103
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2705.
104
ORIGINAL_ARTICLE
معنیشناسی حرف «فاء» در قرآن و چالشهای ترجمه ی آن به زبان فارسی با تکیه بر دستور زبان عربی (بررسی موردی ترجمههای الهی قمشهای، فولادوند و خرّمشاهی)
قرآن کریم ساختار نحوی، صرفی و بلاغی محکمی است. فرآیند برگرداندن این کتاب آسمانی مستلزم توجّه شایانی به نحو یا دستور زبان عربی است. در این زبان، حرف «فاء» یکی از حروف معانی است که از تنوّع بسیاری برخوردار است و این مسئله کار مترجم را هنگام برگردان آن به زبان فارسی دشوار میکند. مترجمان فارسی برای ترجمة «فاء» برابر نهادهای «پس»، «سپس» و «آنگاه» را ارائه دادهاند که با توجّه به تنوّع این حرف، ناکافی است. هدف این پژوهش آن است که از نظر دستوری بررسی کند مترجمانی مانند الهی قمشهای، فولادوند و خرّمشاهی چگونه این حرف را در قرآن ترجمه کردهاند. از جمله نتایجی که به دست آمده این است که مترجمان در ترجمة «فاءِ» عطف و جزای شرط عملکرد مطلوبی داشتهاند، امّا در ترجمة «فاءِ» استیناف، سببیّه، زائده و فصیحه بهخوبی از عهده برنیامدهاند، به گونهای که برای فاءِ استیناف و زائده برابرنهادهایی را قرار دادهاند که نادرست است؛ زیرا نباید این نوع از فاء، ترجمه شود. آنها در ترجمة فاءِ سببیّه نیز در بسیاری موارد جنبة سبب و مسبّب بودن را رعایت نکردهاند و علّیّت را نشان ندادهاند. چنانکه در فاء فصیحه نیز فقط جنبة عاطفه بودن آن را لحاظ کردهاند و به بخشی از جمله که حذف شده است و وظیفة افصاح کلام را بر عهده دارد، توجّهی نداشتهاند و این بیتوجّهی نیز سبب شده است که در برگردان آن به اشتباه بروند.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5033_6a10ba84dc1d5ed824903897800e31d2.pdf
2016-03-20
206
185
10.22054/rctall.2016.5033
ترجمة قرآن
الهی قمشهای
فولادوند
خرّمشاهی
انواع فاء
دستور زبان عربی
عیسی
متقی زاده
motaghizadeh@modares.ac.ir
1
دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه تربیت مدرّس، تهران
AUTHOR
محمدرضا
احمدی
mohamadahmadi1368@gmail.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آلوسی، محمودبنعبدالله. (1415ق.). روحالمعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسّبع المثانی. تحقیقعلی عبدالباری عطیّة. ط 1. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
2
ابنعاشور، محمّدبن طاهر. (1984م.). التّحریر والتّنویر (تحریر المعنی السّدید و تنویرالعقل الجدید مِن تفسیر الکتاب المجید). ط 1. تونس: الدّار التونسیّة للنّشر.
3
ابنالرّسول، سیّد محمّدرضا، سمیّه کاظمی نجفآبادی. (1391). «تعلیل در معانی حروف جرّ عربی و حروف اضافة فارسی». مجلّة ادبیّات و زبانها. ش 6. صص 26ـ46.
4
ابنسیّده المرسی، أبوالحسن علی. (1996م.). المخصّص. خلیل إبراهیم جفال. ط 1. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
5
ابنمنظور، محمّدبن مکرم. (بیتا). لسانالعرب. ط 1. القاهره: طبعة دارالمعارف.
6
الإربلی، علاءالدّین. (1984م.). جواهر الأدب فی معرفة کلام العرب. تحقیق حامد أحمد نیل. ط 1. القاهره: مکتبة النّهضة المصریّة.
7
الهی قمشهای، مهدی. (1376). ترجمة قرآن. تهران: بنیاد نشر قرآن و انتشارات امیرکبیر.
8
الأندلسی، محمّدبن یوسف. (1998م.). إرتشافالضّرب مِن لسانالعرب. تحقیق رجب عثمان محمّد. ط 1. مصر: مطبعة المدنی.
9
الأنصاری، ابنهشام. (1985م.). مغنی اللّبیب عن کتب الأعاریب. تحقیق مازن المبارک و محمّدعلی حمدالله. ط 6. دمشق: دارالفکر.
10
البیضاوی، عبداللهبن عمر. (1418ق.). أنوار التّنزیل وأسرار التّأویل. تحقیق محمّد عبدالرّحمن المرعشلی. ط 1. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
11
پاشا زانوس، احمد. (1379). «نگاهی به کاربرد حرف فاء در زبان عربی». مجلّة علوم انسانی دانشگاه الزّهرا. ش 33. صص 19ـ36.
12
حسن، عبّاس. (بیتا). النّحو الوافی. ط 15. القاهره: دارالمعارف.
13
الحمد، علی توفیق و یوسف الزّعبی. (1993م.). المعجم الوافی فی أدوات النّحو العربی. الأردن: دارالأمل.
14
خرّمشاهی، بهاءالدّین. (1375). ترجمة قرآن. چ 1. تهران: انتشارات نیلوفرـ جامی.
15
درویش، محییالدّینبن أحمد مصطفی. (1415ق.). إعراب القرآن و بیانه. ط 1. حمص: دار الإرشاد للشّئون الجامعیّة.
16
الدقر، عبدالغنی. (1986م.). معجم القواعد العربیّة فی النّحو و التّصریف. دمشق: دار القلم.
17
الرّازی، فخرالدّین. (1420ق.). مفاتیحالغیب (التّفسیر الکبیر). ط 3. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
18
الزّمخشری، جارالله محمود. (1987م.). الکشّاف عن حقائق غوامض التّنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التّأویل. تحقیق مصطفی حسین أحمد. ط 3. القاهره: دار الرّیان للتّراث.
19
السّامرایی، فاضل. (2003م.). معانی النّحو. ط 1. شرکة العاتک للطّباعة والنّشر والتّوزیع.
20
السّیوطی، جلالالدّین. (بیتا). همعالهوامع فی شرح جمعالجوامع. تحقیق عبدالحمید هنداوی. ط 1. مصر: المکتبة التّوفیقیّة.
21
عبدالتّواب، رمضان. (1929م.). التطوّر النّحوی للّغةالعربیّة. القاهره: مکتبة الخانجی.
22
فولادوند، محمّدمهدی. (1373). ترجمة قرآن. قم: دارالقرآن الکریم.
23
المرادی، حسنبن قاسم. (1992م.). الجنی الدّانی فی حروفالمعانی. تحقیق فخرالدّین قباوة و محمّد ندیم فاضل. ط 2. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
24
ORIGINAL_ARTICLE
رویکردی انتقادی از منظر میزان توجّه به جایگاه سیاق در ترجمههای تحتاللّفظ، امین، معنایی و تفسیری
یکی از مباحث تعیینکننده در فهم قرآن کریم، میزان توجّه به سیاق است. شکّی نیست که توجّه به بافت سخن و سایر اجزای کلام، در فهم مراد گوینده نقشی اساسی دارد. بر این اساس، توجّه به سیاق در ترجمة قرآن کریم نیز ضروری مینماید؛ چراکه هر ترجمهای مستلزم فهم صحیح آیات است. امّا این موضوع که کدام یک از روشهای ترجمة قرآن کریم به مقولة سیاق توجّه داشته است و از ظرفیّت لازم در این راستا برخوردار است، درخور تأمّل و تحقیق است. این پژوهش با بررسی مهمترین انواع ترجمههای موجود از قرآن کریم، میزان توجّه مترجمان به سیاق را در ترجمههای تحتاللّفظی، امین، معنایی و تفسیری مورد ارزیابی و نقد قرار داده است و به این نتیجه دست یافته که از میان ترجمههای یادشده، میزان توجّه به سیاق در ترجمة تفسیری بیشتر است.
https://rctall.atu.ac.ir/article_5034_54c4f05be049b3dabe7f0ea7628ff91c.pdf
2016-03-20
236
207
10.22054/rctall.2016.5034
قرآن کریم
ترجمة تفسیری
ترجمة امین
ترجمة معنایی
ترجمة تحتاللّفظی
سیاق
علی
حاجی خانی
ali.hajikhani@modares.ac.ir
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرّس، تهران
LEAD_AUTHOR
نوروز
امینی
n.amini@modares.ac.ir
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابناثیر، مجدالدّین. (1364).النّهایة فی غریب الحدیث و الأثر. تصحیح طاهر احمد الزّاوی و محمود محمّد الطناحی. چ 4. قم: اسماعیلیان.
2
ابنفارس، احمد. (1404ق.). معجم مقاییساللّغة. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
3
ابنمنظور، محمّدبن مکرّم. (1405ق.). لسانالعرب. چ 1. قم: نشر ادب الحوزة.
4
اسعدی، محمّد و دیگران. (1390). آسیبشناسی جریانهای تفسیری. چ 2. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5
امینی، عبدالمؤمن. (1391). «نقش ساق در تفسیر آیات قرآن». کوثر معارف. ش 21. صص 295ـ261.
6
پاینده، ابوالقاسم. (بیتا). ترجمة قرآن کریم. چ 5. تهران: جاویدان.
7
تابان، جعفر. (1387). «نقش سیاق در تفسیر قرآن». انسانپژوهی دینی. ش 15. صص 99ـ 118.
8
جواهری، سیّد محمّدحسن. (1391). روششناسی ترجمة قرآن کریم. چ 1. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9
خرّمشاهی، بهاءالدّین. (1376). ترجمة قرآن کریم. تهران: نیلوفر.
10
خوری شرتونی، سعید. (1403ق.). اقرب الموارد. قم: مکتبة آیةالله العظمی مرعشی النّجفی.
11
درویش، محیالدّین. (1415ق.). اعراب القرآن الکریم و بیانه. چ 4. سوریه: دارالإرشاد.
12
دهخدا، علیاکبر. (1372). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
13
رجبی، محمود و دیگران. (1379). روششناسی تفسیر قرآن. چ 1. تهران: سمت.
14
زمخشری، جارالله محمود. (1407ق.). الکشّاف عن حقائق غوامض التّنزیل. چ 3. بیروت: دارالکتاب العربی.
15
سمین حلبی، احمدبن یوسف. (1414ق.). الدرّ المصون فی علوم الکتاب المکنون. تحقیق احمد محمّد صیره. چ 1. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
16
سیوطی، جلالالدّین و جلالالدّین محلّی. (1416ق.). تفسیر الجلالین. چ 1. بیروت: مؤسّسة النّور.
17
شاکری، سیمیندخت. (1381). «نقش سیاق در تفسیر جامعالبیان عن تأویل آیّ القرآن». فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزّهراء. س 12. ش 41. صص 203ـ221.
18
شریف الرّضی، ابوالحسن محمّد. (بیتا). حقائق التّأویل فی متشابه التّنزیل. تحقیق محمّدرضا آل کاشفالغطاء. بیروت: دارالمهاجر.
19
شعرانی، ابوالحسن. (1374). ترجمة قرآن کریم. چ 1. تهران: اسلامیّه.
20
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: جامعة مدرّسین حوزه.
21
طبرسی، فضلبن حسن. (1372). مجمعالبیان لعلوم القرآن. چ 3. تهران: ناصرخسرو.
22
طبری، محمّدبن جریر. (1412ق.). جامعالبیان عن تأویل آیّ القرآن. چ 1. بیروت: دارالمعرفة.
23
طریحی، فخرالدّین. (1362). مجمعالبحرین. چ 2. تهران: مرتضوی.
24
طوسی، محمّدبن حسن. (بیتا). التّبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد قصیر العاملی. چ 1. بیروت: داراحیاء التّراث العربی.
25
فاکر میبدی، محمّد. (1387). «سیاق و تفسیر قرآن». قبسات. ش 50. صص 131ـ154.
26
فخر رازی، محمود. (1420). تفسیر مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر فخر رازی). چ 3. بیروت: دار احیاء التّراث العربی.
27
فولادوند، محمّدمهدی. (1379). ترجمة قرآن کریم. چ 1. تهران: دار القرآن الکریم.
28
فیضالإسلام، علینقی. (بیتا). قرآن عظیم با ترجمه و خلاصة تفسیر. تهران: بینا.
29
قاسمنژاد، زهرا. (1391). «نقش سیاق و اهمیّت آن در ترجمة قرآن کریم». ترجمان وحی. س 16. ش 32. صص 9ـ37.
30
کوثری، عبّاس. (1392). نقش سیاق در تفسیر قرآن و فقه. چ 1. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
31
مشکینی، علی. (1381). ترجمة قرآن کریم. چ 2. قم: الهادی.
32
معزّی، کاظم. (1336). ترجمة قرآن کریم. تهران: انتشارات علمیّة اسلامیّه.
33
معین، محمّد. (1375). فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.
34
مغنیه، محمّدجواد. (1424ق.). تفسیر الکاشف. چ 1. تهران: دارالکتب الإسلامیّه.
35
مکارم شیرازی، ناصر. (1373). ترجمة قرآن کریم. چ 2. قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
36
ناصح، علیاحمد. (1385). «کارکردهای سیاق در تفسیر قرآن کریم». پژوهشنامة قرآن و حدیث. ش 1. صص 107ـ130.
37
نحّاس، احمدبن محمّد. (1421ق.). اعراب القرآن. چ 1. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
38
نقیپورفر، ولیا... و رضا حاجخلیلی. (1390). «گونهشناسی کارکرد سیاق در رفع ابهام از ظاهر آیات». کتاب قیّم. ش 2. صص 99ـ124.
39