نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ مترجمی زبان عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
چکیده
امروزه بهدلیل گسترش روابط میان کشورها، اهمیت منطقة خاورمیانه در عرصة بین الملل، هم مرز بودن کشور ایران با برخی از کشورهای عربی و نیز ایجاد روابط و گفت‌وگوهای دوستانه با آن‌ها، ترجمة همزمان از عربی به فارسی و بر عکس دارای اهمیت ویژهای است. بر همین اساس، مترجم همزمان عربی باید علاوه بر تسلط در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و... در حوزة ترجمة همزمان نیز از مهارت تخصصی کافی برخوردار باشد؛ زیرا اشتباهات سهوی یا عمدی در حین ترجمة همزمان، ممکن است موجبات اختلاف میان دولت‌ها و حتی ملت‌های طرفین را فراهم آورد. در همین راستا، این جستار بر آن است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی چالشهای ترجمة همزمان عربی به فارسی متون سیاسی بپردازد. به منظور تحقق این هدف، ترجمة همزمان سخنرانی عربی سیدحسن نصرالله از لحاظ چالشهای ترجمة همزمان مورد کنکاش قرار گرفت. برخی از یافتهها نشان داد که بیشترین چالشهای ترجمة همزمان مربوط به چالشهای زبانی (نحوی، معنایی و آوایی) است که از جملة آن‌ها میتوان به «معادلیابی کلمات»، «کاهش واژگان و جملات زبان مبدأ»، «افزایش واژگان و جملات زبان مبدأ»، «وامگیری واژگانی و نحوی از زبان مبدأ» و «عدم آشنایی با لهجه‌های عربی» اشاره کرد. در بخش چالشهای فرازبانی نیز مواردی همچون «سرعت کلام گوینده» و «عدم درک شنیداری صحیح» را میتوان به عنوان چالشهای این بخش مطرح کرد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Pathological Study of the Challenges of Simultaneous Political Translation; (Case Study of Seyed Hassan Nasrallah's Speech)
نویسندگان [English]
- Sajjad Esmaili 1
- Mohammadreza Keshavarz 2
1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 M.A. Student in Arabic Translation, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]
Today, due to the expansion of relations between countries, the importance of the Middle East region in the international arena, Iran's border with some Arab countries, and the establishment of friendly relations and dialogue with them, simultaneous translation from Arabic to Persian and vice versa is of special importance. Accordingly, in addition to mastering various political, economic, military, etc. fields the simultaneous Arabic translator must also have sufficient specialized skills in the field of simultaneous translation because inadvertent or intentional mistakes during simultaneous translation may cause differences between governments and even nations. In this regard, this paper intends to use the descriptive-analytical method to examine the challenges of simultaneous translation of Arabic to Persian political texts. In order to achieve this goal, the simultaneous translation of Seyyed Hassan Nasrallah's Arabic speech was explored in terms of simultaneous translation challenges. Some findings showed that most of the simultaneous translation challenges are related to linguistic (syntactic, semantic, and phonetic) challenges. These include: finding equivalents of words, reducing the words and sentences of the source language, increasing the words and sentences of the source language, borrowing words and syntax from the source language, and lack of familiarity with Arabic dialects. In the section on multilingual challenges, issues such as lack of knowledge of the topics of the meeting, the speed of the speaker’s sentences, not hearing the speaker correctly and completely, and low self-confidence and concentration can be mentioned as the challenges of this section.
کلیدواژه‌ها [English]
- Simultaneous translation
- linguistic and multilingual challenges
- political discourse
گسترش ارتباطات و گفت‌وگوی افراد و تمدنها در عرصه دهکده جهانی، باعث شده است تا موضوع ترجمه به طور عام و ترجمة شفاهی همزمان به طور خاص از اهمیت و ضرورت ویژهای برخوردار باشد. نقش مترجم شفاهی نیز چنان بااهمیت است که از دیرباز تاکنون مورد توجه متخصصان و محققان این حوزه بوده است؛ به طوری که کتیبة موجود در آرامگاه «هارم هاب» (هورمهب) ممفیس مصر به عنوان قدیمیترین اثری است که به نقش مترجم شفاهی به عنوان رابط دو فرهنگ و زبان مختلف در تمدن‌های گذشته اشاره دارد (کواری و همکاران، 1398: 74 به نقل از تیم و همکاران[1]، 1956: 7).
با وجود اختلاف نظری که پیرامون مفهوم ترجمه به طور کلی وجود دارد، اما انتقال هر متن نوشتاری و گفتاری از زبان مبدأ به زبان مقصد با رعایت اصول بنیادین ترجمه، مهمترین وظیفة هر مترجم شفاهی یا مکتوب تلقی میشود. علاوه بر این، ترجمة شفاهی -چه همزمان و چه پیاپی- به لحاظ فنی و تخصصی جایگاه فوق‌العادهای در میان انواع ترجمه دارد؛ زیرا در این نوع ترجمه، گفتار شخص یا اشخاص مختلفی طی زمانی محدود و یا بسیار محدود از زبان مبدأ به زبان مقصد ترجمه میشود. اهمیت این موضوع زمانی دو چندان میشود که ترجمة همزمان پیرامون گفتمان سیاسی یا دیپلماتیک بین دو یا چند کشور و به ویژه مقامات سیاسی کشورها باشد؛ زیرا از طریق همین گفتمان سیاسی است که ممکن است روابط بین دو کشور شکل گرفته یا تضعیف شود. موقعیت استراتژیک کشور ایران در خاورمیانه و مراودات گسترده در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی با کشورهای عربی همجوار نیز خود دلیل مهمی برای اهمیت ترجمة همزمان اخبار و اطلاعات چه از فارسی به عربی و چه برعکس است.
آنچه در این میان ضرورت خود را بیش از پیش مطرح میکند، لزوم توجه به ترجمة همزمان صحیح و نیز رفع موانع و چالشهای این حوزه است؛ زیرا تنها پس از تبیین چالشها است که میتوان به ارائه راهکارهای متناسب با هر حوزه دست یافت. در همین راستا، جستار حاضر بر آن است تا به تبیین مهمترین چالشهای ترجمة همزمان عربی به فارسی در گفتمان سیاسی بپردازد بدان امید که گامی در جهت بهبود کیفیت ترجمة همزمان متون سیاسی باشد. برای تحقق این هدف، پرسشهای اساسی زیر قابل طرح است:
- مهمترین چالشهای ترجمة همزمان متون سیاسی چیست؟
- کدام یک از چالشهای ترجمة همزمان متون سیاسی از بسامد بیشتری برخوردار است؟
- راهکارهای پیشنهادی برای رفع چالشهای ترجمة همزمان متون سیاسی چیست؟
به منظور پاسخ به پرسشهای پژوهش، ابتدا یک متن دیداری- شنیداری عربی با موضوع سیاسی (سخنرانی سید حسن نصرالله) انتخاب شد، سپس ضمن بررسی مهمترین چالشهای ترجمة همزمان موجود در آن متن و نیز بررسی بسامد آن چالشها، راهکارها و ترجمههای پیشنهادی ارائه شد.
پیشینة پژوهش
تاکنون، پژوهشهای مختلفی در زمینة ترجمة شفاهی به ویژه ترجمة همزمان انجام شده است. به عنوان نمونه، محمودزاده (1382) در مقالهای با عنوان «زمان: تفاوت عمده میان ترجمة شفاهی و مکتوب» به بیان تفاوتها و اشتراکات ترجمة شفاهی و مکتوب پرداخته است.
در حوزه ترجمه سیاسی، خوشسلیقه و صحاف (1394) در مقالهای با عنوان «چالشهای زبانی و فرازبانی در ترجمة شفاهی متوالی: مورد پژوهی ترجمة سخنرانی باراک اوباما» به بیان چالشهای زبانی و فرازبانی مترجمان تازهکار در ترجمة متن سخنرانی سیاسی به زبان انگلیسی پرداختهاند.
شفیعی و همکاران (۱۳۹۷) مقالهای تحت عنوان «طرحی برای آموزش ترجمة دیداری در کلاسهای ترجمة شفاهی» به نگارش درآورده‌اند که به نواقص آموزش ترجمة شفاهی در مقطع کارشناسی تربیت مترجم زبان انگلیسی و ارائه طرحی برای مراحل ابتدایی آموزش ترجمة شفاهی از طریق معرفی فن ترجمة دیداری و خرده مهارتهای آن میپردازد.
جعفری (۱۳۹۷) مقالهای با عنوان «بررسی ایدئولوژیک ترجمة شفاهی سخنرانی رئیس‌جمهور ایران در سازمان ملل؛ ترجمة انگلیسی شبکههای پرس تی وی ایران و فرانس ۲۴ فرانسه» نوشته است که در آن به نقد و بررسی ترجمة شفاهی سخنرانی روحانی، رئیس جمهور سابق ایران در سازمان ملل از دو شبکة بین‌المللی پرس تی وی ایران و فرانس ۲۴ فرانسه پرداخته است.
کواری و همکاران (۱۳۹۸) در مقالهای تحت عنوان «چالشهای ترجمة همزمان از زبان فارسی به عربی؛ مطالعة موردی: گفتمان نظامی» به بیان مشکلات مترجمان همزمان در حوزة گفتمان نظامی پرداختهاند.
مطالعة پیشینة تحقیق نشان میدهد که اغلب مقالات مرتبط با ترجمة همزمان در رشتة زبان انگلیسی نگاشته شده و مطالعات اندکی که در حوزة رشتة زبان عربی انجام شده است نیز در حوزة گفتمان سیاسی نیست. بنابراین، نوآوری این پژوهش در آن است که به بررسی چالشهای ترجمة همزمان عربی به فارسی در زمینة گفتمان سیاسی با تأکید بر سخنرانی سیدحسن نصرالله میپردازد.
مبانی نظری پژوهش
ترجمة شفاهی
ترجمة شفاهی نوعی از ترجمه است که در آن، برگردان آغازین و پایانی به زبان دیگر براساس ارائة یکبارة جملة زبان مبدأ تولید میشود (کواری و همکاران، ۱۳۹۸: 74 به نقل از پوچ هکر[2]، ۱۳۹۵: 18). مترجم شفاهی و کتبی در ویژگیهایی همچون انتقال پیام از زبانی به زبان دیگر، ارائة ترجمةروان و استفاده از ابزارهای ویژه برای انتقال صحیح پیام اشتراک دارند (نوال، 2016: 12)، اما آنچه مترجم شفاهی را از مترجم مکتوب متمایز میکند، آن است که مترجم شفاهی در مکان و زمانی خاص و با استفاده از دستگاههای مخصوص، مفاهیم و معانی زبان مبدأ یا پیام گوینده را به صورت آنی و لحظهای به زبان مقصد معادلسازی میکند (همرز و بلانک[3]، ۱۳۸۴: 12). مترجم شفاهی نسبت به مترجم کتبی از چالشها و فشارهای بسیاری برخوردار است؛ آنچنان که «الصافی» این فشارها و چالشها را به دو صورت زبانی (شامل چالشهای نحوی، عروضی، معنایی و آوایی) و فرازبانی (شامل فرهنگی- اجتماعی و روانی) تقسیم میکند (خوشسلیقه و صحاف، ۱۳۹۴: 20).
محققان پیشین، ویژگیهای مهمی را برای مترجم شفاهی ذکر کردهاند که به طور خلاصه عبارتند از: ۱- اعتماد به نفس و تمرکز بالا، ۲- آشنایی کافی با اصطلاحات تخصصی و فرهنگی دو زبان (فقهی و دیگران، ۱۳۹۴: 231)، ۳- صبر کافی، ۴- حافظه بسیار قوی، ۵- مهارت یادداشت‌برداری و تندنویسی، ۶- سلامت کامل روح و جسم، ۷- برخورداری از زبان بدن قوی، ۸- کنترل اندازة صدای گوینده پیش از شروع جلسه، ۹- عدم بروز مکنونات خویش در حین ملاقات گویندگان، ۱۰- داشتن برنامة از پیش تعیین شده، ۱۱- آشنایی با اصطلاحات تخصصی و واژگان فنی (الهائی، 2018: 153) ۱2- سرعت مناسب گفتار، ۱۳- آشنایی با لهجة گوینده، ۱۴- پرهیز از دخالت ایدئولوژی شخصی در ترجمه (کواری و دیگران، ۱۳۹۸: 82). علاوه بر موارد بیان شده، مترجم باید از دخالت دادن ایدئولوژی شخصی خود در ترجمة شفاهی نیز خودداری کند؛ زیرا به اعتقاد بسیاری از متخصصان، بشریت از طریق ایدئولوژی به ذات واقعی و حقیقت خویش و حاکمیت نیز با استفاده از ایدئولوژی به قدرت معنوی؛ یعنی کنترل اندیشهها و عقاید ملت دست مییابد (جعفری، ۱۳۹۷: 9). گاه، تباین اعتقادی و فکری مترجم همزمان با سخنران باعث میشود که مترجم، براساس همین امر انتخاب شود؛ به همین خاطر مترجم هنگام فرآیند ترجمه و انتقال معنای گفتار و نوشتار از زبان مبدأ به زبان مقصد، تحت تاثیر ایدئولوژیهای شخصی خود قرار میگیرد (غضنفری، ۱۳۸۵: 77). بنابراین، ایدئولوژی مترجم در روند ترجمة شفاهی تاثیر بسزایی میگذارد و مترجم باید تمام تلاش خود را بهکار گیرد تا ترجمهای مطابق با زبان مقصد ارائه کند.
ترجمة همزمان؛ بایدها و نبایدها
ترجمة شفاهی به دو نوع اصلی پیاپی و همزمان تقسیم میشود که در ترجمة پیاپی، مترجم به طور معمول در جلسه یا نشست حضور داشته و با نشستن در میان افراد و یا کنار آن‌ها، اقدام به ترجمه میکند. مترجم باید صحبت‌های گوینده را به خاطر بسپارد و یا برای جلوگیری از فراموشی، مطالب را در دفترچه یادداشت خود، بنویسد و بعد از اتمام جمله، مطالب گفته شده را ترجمه کند (دموکی، بی‌تا: 11). در نوع دیگر ترجمة شفاهی، مترجم به طور همزمان و لحظهای به شکل غیرحضوری و قرار گرفتن در اتاق مخصوصی با کمک هدست[4] و گوشیهای مخصوص به ترجمه از زبان مبدأ به مقصد اقدام میکند. البته گاهی نیز مترجم همزمان در کنار یک شخصیت به صورت همزمان به ترجمه میپردازد. در این نوع ترجمه، اطلاعات و دادهها به شکل سریع تبادل میشود و مترجم باید علاوه بر آشنایی حداکثری به دو زبان مبدأ و مقصد و موضوع مورد بحث از سرعت عمل و توانایی کافی بهرهمند باشد تا بتواند در مدت زمانی کوتاه با استفاده از دانش علمی و ضریب هوشی خود، عبارات و جملات را از طرف گوینده، استخراج و در ذهن خود منسجم کرده و سپس به شنونده انتقال دهد (فقهی و همکاران، ۱۳۹۴: 226). محققان، دو مرحله اساسی برای انجام ترجمة همزمان به مترجمان همزمان پیشنهاد دادهاند:
۱- مرحله درک صحیح سخنان گوینده: در این مرحله، مترجم با استفاده از فعالیت ذهنی خود، سخنان گوینده را طبق موقعیتهای ارتباطی و زبانی ترجمه میکند (نورالدین، 2013: 83). در این مرحله، مترجم باید سعی کند با گذشتن از کلمات و عبارات غیرضروری و دقت در عبارات اصلی و بنیادین، مطالب مهم و اساسی را استخراج کرده و پیام اصلی گوینده را طبق اطلاعات علمی و زبانی خود به شنونده انتقال دهد. در این مرحله مترجم باید مطالب ارائه شده توسط گوینده را با سرعت و طبق شگردها و تجربیات خاص در ذهن خویش مرتب کرده و مطالب فرعی و پراکنده را که باعث فراموشی و دور شدن از مسیر موضوع اصلی میشود، حذف کند (فقهی و همکاران، ۱۳۹۴: 228).
۲- معادلسازی و بازسازی جملات همسان به زبان مقصد: در این مرحله مترجم بعد از حذف مطالب پراکنده و توجه به اصل کلام باید سعی کند تا معادلها و ساخت جملات همسان در زبان مقصد را به بهترین شکل ممکن طبق ساختار نحوی، آوایی و معنایی زبان مقصد انتخاب کند (کواری و همکاران، ۱۳۹۸: 80). بنابراین، مترجم همزمان باید این دو مرحله را به طور دقیق اجرا کند تا بتواند ترجمهای بدون نقص و یا حداقل با کمترین چالش ارائه کند. او باید بداند که فرصت برای تحلیل و بررسی اطلاعات و دادههای ذهنی اندک است و تمام توجه خویش را به زبان مقصد و انتخاب معادلهای دقیق در این خصوص معطوف دارد.
براساس آنچه در بخش مبانی نظری پژوهش گفته شد، ترجمة شفاهی سخنرانی سید حسن نصرالله که ماده اصلی این جستار است نیز از نوع ترجمة همزمان است، از این رو، به تحلیل ترجمة همزمان این سخنرانی پرداخته میشود.
روش پژوهش[5]
به منظور تحقق هدف اصلی این پژوهش مبنی بر کشف و بررسی چالشهای ترجمة همزمان متون سیاسی از روش توصیفی- تحلیلی بهره گرفته شده است. ماده اصلی این پژوهش را متن عربی و فارسی سخنرانی سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان تشکیل میدهد که مدت زمان آن 40 دقیقة و پنج صدم ثانیه است.
مراحل انجام پژوهش حاضر به این صورت بود که ابتدا با مراجعه به بخش آرشیو سایت شبکة ششم تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، فایل صوتی- تصویری سخنرانی سید حسن نصرالله (پخش شده در تاریخ ۱۷/۰۲/۱۴۰۰) دانلود شد و سپس ترجمة همزمان این سخنرانی مورد بررسی و تحلیل محتوایی قرار گرفت. برای انجام تحلیل ترجمة همزمان سخنرانی مورد نظر، پس از اطمینان از کیفیت صدا و شیوایی گفتار، متن عربی این سخنرانی و ترجمة همزمان فارسی آن پیاده‌سازی و سپس با نگرش دقیق، چالشهای زبانی و فرازبانی موجود در ترجمه، طی چندین مرحله استخراج شد. در ادامه با مراجعه به مبانی نظری پژوهش، چالشهای شناسایی شده، مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت ترجمة پیشنهادی مبتنی بر اصول فن ترجمه ارائه شد.
یافتهها
- 1. بررسی چالشهای ترجمة همزمان سخنرانی سیدحسن نصرالله
پس از بررسی دقیق ترجمة همزمان سخنرانی سید حسن نصرالله، چالشهای ترجمة همزمان این سخنرانی در دو نوع چالشهای زبانی و غیرزبانی قابل شناسایی شد. این چالشها به طور مفصل در ادامه تشریح خواهد شد.
1-1. چالشهای زبانی
1-1-1. افزایش واژگان و جملات زبان مقصد
«افزایش واژگانی در زبان مقصد» به دلایل متعددی همچون تشریح مفاهیم و گفتار گوینده و انتقال معنا از زبان مبدأ به زبان مقصد با هدف رسایی بیشتر و قابل درک بودن کلام گوینده برای شنونده و در بعضی موارد به دلیل برخی مسائل ایدئولوژیک رخ میدهد. در برخی موارد نیز به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و زبانی و نارسا بودن گفتار گوینده به شکل شیوا و واضح و همچنین به دلیل سرعت زیاد گفتار، مترجم مجبور میشود برخی اصطلاحات را عمداً و یا سهواً به صورت حدس و گمان به ترجمه اضافه کند. به بیان دیگر، مترجم مطالبی را ارائه میکند که در اصل مطالب گفته شده توسط گوینده وجود ندارد (کواری و همکاران، ۱۳۹۸: 88). افزایش واژگان و یا جملات، اصل امانتداری را که مترجم باید به آن پایبند باشد، زیر پا میگذارد، اما در صورتی که به مفاهیم و کلام گوینده آسیب نرساند، ایرادی ندارد. به عنوان مثال، متن سخنرانی دقیقة 15 و 58 ثانیة سید حسن نصرالله و ترجمة شفاهی آن به این صورت است:
متن سخنرانی: «اذا ایران عبرت بشکل کبیر و جدّاً مرحلة الخطر....»
مترجم شفاهی: «بالاخره دارند عبور میکنند از این «تحریمها» و از این پیچ خطرناک...»
در اینجا می‌بینیم که هر چند در کلام گوینده معادلی دال بر تحریمها وجود ندارد، اما مترجم واژة تحریمها را به گفتار ترجمه اضافه کرده است؛ این افزایش واژگانی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد و قریب به ذهن آن است که مترجم برای رسایی و قابل درک بودن گفتار گوینده، کلمة تحریمها را اضافه کرده است. بنابراین، با توجه به مطالب گفته شده، میتوان ترجمة دقیقتر را به شکل ذیل پیشنهاد کرد:
ترجمة پیشنهادی: «در هر صورت ایرانیها به شکل گسترده و با قاطعیت از این مرحلة خطرناک (پیچ خطرناک) عبور کردند».
نمونة دیگری از این مورد مربوط به دقیقة 19 و 49 ثانیه است:
متن سخنرانی: «لم تبع الجمهوریة الإسلامیة فی ایران حلفاءها و أصدقاءها فی أیّ یوم من الأیام...»
ترجمة شفاهی: «هیچ‌گاه دوستان خودشان را ایران اسلامی تنها نگذاشت و همپیمانان خودش را نفروخته...».
مترجم در این جمله، برای ملموس شدن و انتقال معنای دقیق از مبدأ به مقصد، فعل «تنها نگذاشت» را به گفتار گوینده اضافه کرده است تا شنونده به راحتی و به شکل صحیح معنای کلام گوینده را درک کند. این در حالی است که این افزایش واژگانی به شکل نابجا صورت گرفته است، چراکه جملات را طولانی کرده و باعث از دست رفتن مطالب مهم و اساسی در ادامه میشود. باتوجه به مطالب گفته شده، بهتر بود، مترجم این عبارت را به صورت زیر ترجمه میکرد:
ترجمة پیشنهادی: «جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه دوستان و همپیمانان خود را نفروخته...».
در دقیقة 20 و 14 ثانیه متن سخنرانی سید حسن نصرالله عبارتی به صورت زیر آمده است:
متن سخنرانی: «نحن من هذه الزاویة نؤیّد کلّ حوار ایرانی دولی أو اقلیمی أو عربی و نری أنّه یسهم بتهدأة المنطقة و نری أنّه یقوّی محور المقاومة....»
ترجمة شفاهی: «ما از این دید تأیید می‌کنیم اولاً تمام گفت‌وگوها و رایزنی‌های ایرانی، منطقه‌ای، بین‌المللی، عربی، اسلامی؛ بالاخره کمک میکند به آرامش در منطقه و محور مقاومت را تقویت میکند...»
همانطور که واضح است، مترجم برخی عبارات مشخص شده را به کلام گوینده اضافه کرده است که لزومی برای آوردن این واژگان ندارد و معنای کلام گوینده، شیوا و منظور او به وضوح قابل درک است؛ از این رو، مترجم در اینجا جملات را بیهوده طولانی کرده است و برای برخی کلمات مترادف و یا از لحاظ معنایی واژهای نزدیک به معنای آن را آورده است. بر این اساس، بهتر است که ترجمه به صورت زیر اصلاح شود:
ترجمة پیشنهادی: «ما از این منظر تمامی گفتگ‌ووهای ایرانی، بین‌المللی، یا منطقه‌ای و عربی را تأیید می‌کنیم و میدانیم که در آرامش منطقه سهیم است و محور مقاومت را تقویت میکند».
1-1-2. کاهش واژگان و جملات زبان مبدأ
یکی از مهمترین روشهایی که برخی مترجمان برای عبور از طولانی شدن جملات و فرار از ترجمة واژگان سخت و دشوار در حین ترجمه انجام میدهند، این است که واژگان و جملاتی را که گوینده بیان میکند، ترجمه نمی‌کنند و باعث کاهش در سطح واژگان و یا در سطح عبارات و جملات میشوند. این اختصار و کاهش در بعضی مواقع با توجه به موقعیتهای فرهنگی و زمانی- مکانی صحیح است و در برخی موارد خیر. این رویکرد اساساً در امور ترجمة شفاهی بدیهی و عادی است، اما این کاهش نباید باعث شود که به مفاهیم و معانی اصلی و اساسی مبحث آسیب وارد کند. از دیدگاه آنتوان برمن[6]، زبان‌شناس سرشناس و معروف، هرگونه ایجاز و اطناب و تغییر در ساختار متن مبدأ عدم رعایت اصل امانتداری است و سبک اصلی گفتار را دچار تغییر میکند (مهدیپور، 1389: 58). کاهش واژگانی در صورتی مسبب چالش و نقد ترجمة مترجم میشود که نه تنها هیچ کمکی به ترجمه نکند، بلکه در برخی موارد موجب ابهام و گنگی ترجمه شود.
در دقیقة 17 و 30 ثانیة فایل مورد بررسی، نمونه‌ای از کاهش واژگان و جملات زمان مبدأ به شرح زیر شناسایی شده است:
متن سخنرانی: «...هذا التطوّر النّووی الهائل السلمی، لکن بالنسبة لإسرائیل هو یبقی دائماً موضع قلق ...»
ترجمة شفاهی: «... این تحول بزرگ و این غنی‌سازی و این پاسخ‌ها برای اسرائیلی‌ها هنوز یک کابوس خطرناکی است...»
همانطور که واضح است، مترجم برخی عبارات از جمله «حیرت‌انگیز و صلحآمیز» را که از لحاظ ایدئولوژیک برای نظام جمهوری اسلامی حائز اهمیت است، ترجمه نکرده و باعث عدم انتقال معانی و مطالب اساسی و مهم شده است. بنابراین، ترجمه به صورت زیر پیشنهاد میشود:
ترجمة پیشنهادی: «این پیشرفت هسته‌ای حیرت‌انگیز و صلحآمیز است، اما برای رژیم صهیونسیتی همیشه یک موقعیت نگران‌کننده است».
در دقیقة 17 و 49 ثانیه فایل مورد بررسی، نمونه دیگری از کاهش واژگان و جملات زمان مبدأ یافته شده که به این شرح است:
متن سخنرانی: «...أیضاً ایران مقبلة علی انتخابات رئاسیة جدیدة موقعها فی الاقلیم...»
ترجمة شفاهی: «...حالا انتخابات را دارند موضوعش و جایگاهی که در منطقه داره...»
در این نمونه نیز مترجم همچون نمونه قبل، عبارت «الرئاسی الجدیدة» را ترجمه نکرده و موجب ابهام معنای دقیق متن شده است. هرچند که به دلیل محدودیت زمانی در ترجمة همزمان به احتمال زیاد مفهوم «انتخابات ریاست جمهوری» به مخاطب منتقل میشود، اما بهتر است، مترجم «انتخابات الرئاسی الجدیدة» را دقیق معنا میکرد و ترجمهای به شکل زیر ارائه میکرد:
ترجمة پیشنهادی: «...همچنین ایران انتخابات جدید ریاست جمهوری را در پیش دارد که در منطقه اهمیت ویژهای دارد...».
در دقیقة 25 و 4 دهم ثانیه متن سخنرانی سید حسن نصرالله نمونة دیگری از کاهش واژگان و جملات زمان مبدأ به شرح زیر شناسایی شده است.
متن سخنرانی: «...الیمنیون الصامدون أقویاء ینتصرون متقدّمون متطوّرون زاحفون و العالم یتحدّث عن انهاء الحرب...»
ترجمة شفاهی: «...قدرتمند، قهرمانانه دارند مبارزه میکنند و کل دنیا هم صحبت میکنند که بله آقا تمومش کنید این جنگ رو...»
در عبارت اخیر، جدای از اینکه قسمت اول ترجمه، اشتباه ترجمه شده است، صفاتی را که گوینده برای یمنیها براساس ایدئولوژی و مرام مقاومت بیان میکند، ترجمه نکرده است و از اصل امانتداری عبور کرده و به معنا، منظور و ایدئولوژی گوینده لطمه و آسیب وارد کرده است. بنابراین با توجه به مطالب گفته شده میتوان ترجمه دقیقتر را به شکل زیر پیشنهاد کرد:
ترجمة پیشنهادی: «...مردم مقاوم یمن با قدرت، پیروزمند، پیشاهنگ، پیشرفته و پیشرو هستند، ولی این در حالی است که جهانیان از پایان جنگ صحبت میکنند».
1-1-3. وامگیری واژگانی و ساختار نحوی از زبان مبدأ
گسترش دین اسلام و مجاورت کشورها و ملتها با یکدیگر در کنار قرابت فرهنگی باعث شده است که برخی عناصر فرهنگی و زبانی به زبانی دیگر پیوند خورده و بسیاری از واژگان از زبان عربی به زبان فارسی و از زبان فارسی به زبان عربی منتقل شوند و کم کم به عنوان یک واژة بومی در نزد اهل آن زبان شناخته شوند. این واژگان که به زبان دوم انتقال یافتند دچار یک‌سری بهمریختگیهایی شدند و به دو نوع «یک ظاهر و یک معنا» و «یک ظاهر و دو معنای متفاوت» در زبان مقصد ادامه پیدا کردند. در ترجمة همزمان از آنجا که وقت به مقدار کافی وجود ندارد و مترجم نمی‌تواند برخی کلمات و یا جملات را روان‌سازی کند به ناچار دچار وامگیری از واژگان زبان مبدأ میشود و در برخی موارد در دام ساختار نحوی (ترجمة تحت‌اللفظی) زبان مبدأ قرار میگیرد. البته این یک امر عادی و بدیهی است که مترجم به صورت ناخودآگاه، تحت تأثیر واژگان، ساختار و سبک زبان مبدأ قرار میگیرد. برخی از واژگان زبان عربی در زبان فارسی به شکل یکسان و با مقداری تغییرات معنایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و این تکنیک مهم همانطور که به مترجم در معادلسازی و فرآیند ترجمه کمک میکند به همان میزان موجبات به وجود آمدن چالش و مشکلات در ارائه معنا میشود (نظری و همکاران، ۱۳۹۴: 104). از این رو، مترجم باید علاوه بر دقت نظر و آمادگی برای هرگونه ترجمه و بهرهمندی از دایرة لغات گسترده در ذهن خود با فرهنگ هر دو زبان آشنایی کافی داشته باشد و جملات و واژگان را به شکل صحیح و طبق ساختار زبان مقصد ارائه و سعی کند با وجود اینکه انتقال کلمه به معنا آسیب وارد نمی‌کند از معادلهای معنایی زبان مقصد استفاده کرده و از بهکار بردن واژگان قرضی و جمله‌سازی به سبک ساختار نحوی زبان مبدأ، دوری کند.
در دقیقة 20 و 20 ثانیه سخنرانی نصرالله نمونه‌ای از وامگیری واژگانی و ساختار نحوی از زبان مبدأ به شرح زیر شناسایی شده است:
متن سخنرانی: «ونری أنّه یقوّم محور المقاومة وجبهة الأصدقاء و یضعف جبهة العدو...»
ترجمة شفانی: «... محور مقاومت را تقویت میکند و جبهة دوستان را تقویت میکند و دشمنان را مرعوب میکند...»
در این نمونه، مترجم کلماتی همچون «محور، مقاومت و جبهه» را مطابق با همان کاربرد زبان عربی وارد زبان فارسی کرده است. علاوه بر این، جمله را مطابق با ساختار دستوری زبان عربی و تا حد زیادی تحت‌اللفظی ترجمه کرده است. این در حالی است که در معادل‌گزینی بهتر است از معادلهای نزدیک‌تر به زبان مقصد (فارسی) بهره گرفته شود. البته ناگفته نماند که چون در واژة «محور» بار معنایی پویایی و حرکت نهفته است، استفاده از این واژه در زبان فارسی ایرادی ندارد. همچنین واژة «مقاومت» کاملاً در زبان فارسی جا افتاده است و برای واژة «جبهه» بهتر است از معادل «گروه» یا «دسته» بهره گرفته و جمله به این شکل زیر ترجمه شود:
ترجمة پیشنهادی: «و می‌بینیم که (این امر) محور مقاومت و گروه دوستان را تقویت میکند و دشمنان را ناتوان می‌سازد...».
در نمونه دیگری از وامگیری واژگانی و ساختار نحوی از زبان مبدأ در دقیقة 35 و 5 صدم ثانیه سخنرانی مورد بررسی عبارتی به شرح زیر آمده است:
متن سخنرانی: «...بعض المسؤولین الکبار الإسرائیلیین أخذوا هذه الحادثة کشاهد علی عدم جهوزیة الجبهة الداخلیة الإسرائیلیة لأی حرب...»
ترجمة شفاهی: «...خیلی از مسؤولان بزرگ و بلند پایه اسرائیلی هم گفته بودند که این حادثه یک شاهدی است برای عدم آمادگی داخلی رژیم صهیونسیتی برای هر جنگی...»
در عبارت مورد بررسی، مترجم برخی عبارات همچون «حادثه و شاهد» را که در زبان فارسی دارای معادل هستند به صورت قرضی از زبان مبدأ به زبان مقصد انتقال داده است در حالی که باید تا جایی که امکان دارد از واژگان و معانی زبان مقصد استفاده کند. علاوه بر این، مترجم بهدلیل تحت تأثیر قرار گرفتن در ساختار نحوی زبان مبدأ، این جمله را به سبک ساختار نحوی زبان مبدأ (تحت‌اللفظی) ترجمه کرده است. بنابراین، ترجمة پیشنهادی، ترجمة دقیقتر و روانتری از عبارت فوق است:
ترجمة پیشنهادی: «بعضی از مسئولان ارشد اسرائیلی، این رخداد را دلیلی برای عدم آمادگی داخلی رژیم صهیونسیتی برای هرگونه جنگ بهشمار می‌آورند».
در دقیقة 51 و 14 ثانیة سخنرانی نصرالله نمونه دیگری از وامگیری واژگانی و ساختار نحوی از زبان مبدأ به شرح زیر شناسایی شده است:
متن سخنرانی: «... نحن لن نتسامح و لن نتساهل علی الاطلاق مع أی خطاء، مع أی تجاوز، مع أی حرکة عدوانیة...»
ترجمة شفاهی: «... ما هرگز کوتاه نمی‌آییم و چشم‌پوشی نمی‌کنیم با هر اشتباه با هر تجاوز و خطای تو، با هر تحرک دشمنانه تو...»
با وجود اینکه در زبان فارسی از معادلی همچون «زیاده روی و پا از حد فرا نهادن» (آذرنوش، ۱۳۹۴: 158) برای کلمة «تجاوز» استفاده میشود، اما مترجم عبارت «تجاوز» را از زبان مبدأ به مقصد انتقال داده است. بنابراین، ترجمه به صورت زیر پیشنهاد میشود:
ترجمة پیشنهادی: « ...ما به هیچ عنوان، هرگونه اشتباه، زیاده‌روی و تحرک دشمنانه را نمی‌بخشیم و چشم‌پوشی نمی‌کنیم...».
البته ناگفته نماند که امروزه، برخی از واژگان عربی همچون تجاوز و... به دلیل قرابت فرهنگی و مجاورت اقلیمی ایران و کشورهای عربی در گفتارهای روزمره ایرانیان کاربرد پیدا کرده است و عیب چندانی هم تلقی نمیشود، اما بهتر است مترجمان همزمان به جهت پاسداشت زبان فارسی، به این نکته عنایت خاص بورزند.
1-1-4. عدم معادلیابی صحیح واژگان و جملات
یکی از چالشهای مهم ترجمة همزمان، معادلیابی صحیح واژگان و جملات است. سرعت بالای گوینده در صحبت کردن و سروصداهای جانبی که هنگام سخنرانی به گوش میرسد، سبب میشود که مترجم عبارات را به صورت شیوا و رسا درک نکند و در پی آن واژگان و جملاتی یا معنا نمی‌شوند یا به صورت اشتباه ترجمه میشوند. بنابراین، عدم معادلیابی صحیح باعث میشود که مترجم از اصل امانتداری در ترجمه عبور کند و معانی و مفاهیم کلام گوینده به شکل صحیح و دقیق منتقل نشود و در نتیجه به گفتار و منظور گوینده آسیب جدی وارد شود. برای درک بهتر این مطلب، در دقیقة 20 و 24 ثانیة سخنرانی سیدحسن نصرالله عبارتی به شرح زیر آمده است:
متن سخنرانی: «...و مطمئنّون جدّاً إلی هذا الصدیق وإلی هذا الأخ الکبیر...»
ترجمة شفاهی: «...ما کاملاً دلخوش هستیم و نگرانی نداریم از این دوست و برادر بزرگ ما...»
در این عبارت، مترجم برای کلمة «مطمئنون» معادل «دلخوش هستیم» را می‌آورد. عبارت «دلخوش هستیم»، میتواند معنای ثانویة این واژه باشد، اما «دلخوش بودن» در زبان فارسی دال بر خوشحال و سرخوش بودن است؛ در حالی که در اینجا منظور گوینده از «مطمئنون»، آرامش خاطر و اعتمادی است (همان: 663) که نسبت به جمهوری اسلامی دارند. از این رو، میتوان ترجمة پیشنهادی ذیل را جایگزین ترجمة اصلی کرد:
ترجمة پیشنهادی:«و ما نسبت به دوست و برادر بزرگ اعتماد کامل داریم».
نمونة دیگری از عدم معادلیابی صحیح واژگان و جملات در دقیقة 26 و 21 ثانیة سخنرانی سید حسن نصرالله به شرح زیر شناسایی شد:
متن سخنرانی: «...نحن تجاوزنا مرحلة استهداف وجود المحور خلال السنوات الماضیة...»
ترجمة شفاهی: «... نمی‌توانند موجودیت و ماهیت محور را هدف قرار میدهند...»
اشتباه معنایی موجود در جملة مورد بررسی، میتواند دلایل مختلفی همچون سرعت بالای کلام گوینده داشته باشد، اما مترجم زمانی که در انتقال معنا دچار اشتباه شود به معنا و منظور گوینده لطمه وارد میکند و از اصل امانتداری که اولین ضرورت ترجمه است، عبور کرده است. بنابراین، ترجمه پیشنهادی درست و دقیقتر عبارت به صورت زیر است:
ترجمة پیشنهادی: «ما طی سالیان گذشته، از مرحله هدفگیری ماهیت محور مقاومت عبور کردهایم».
در دقیقة 35 و 16 ثانیة نیز نمونه دیگری از عدم معادلیابی صحیح واژگان و جملات به شرح زیر شناسایی شده است:
متن سخنرانی: «...اذا الحادثة تدافع فیها عدد عشرات قتلة و مئات الجرحة...»
ترجمة شفاهی: «...یک حادثه یک سقوط پلی حالا ۴۰-۵۰ نفر مردند...»
همانگونه که پیداست، عدم معادلسازی صحیح عبارت باعث اشتباهات و عدم ارائه صحیح معنا شده است. در این جمله، مترجم آماری کمّی از کشته شدن ۴۰-۵۰ نفر در اثر ریزش پلی در جریان یک مراسم مذهبی در منطقة جبل الجرمق ارائه میدهد؛ این در حالی است که این آمار یا باید طبق اخبار و اطلاعات اعلام شده صحیح گفته شود و یا باید طبق گفتة گوینده باشد و در غیر این دو صورت ارائه آمار بدون دلیل و مدرک اشتباه است و انتقال معنای صحیح را دچار لطمه و آسیب میکند. بنابراین، شایسته است که ترجمة پیشنهادی زیر جمله فوق ارائه شود:
ترجمة پیشنهادی: «همچنین اتفاقی که منجر به کشته شدن ده‌ها تن و مجروحیت صدها نفر شد».
1-2. چالشهای فرازبانی
چنانچه پیشتر نیز گفته شد، ترجمة شفاهی همزمان به دلیل مناسبات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی بین ملتها از جایگاه بسیار ویژهای برخوردار است؛ از این رو، مترجم شفاهی علاوه بر مصون ماندن از چالشهای زبانی بیان شده باید از چالشهای فرازبانی نیز مصون باشد. در زمینة مسائل فرازبانی، مترجم شفاهی باید از خصوصیت تمرکز بالا و اعتماد به نفس قوی بهرهمند باشد؛ زیرا عدم تمرکز و اعتماد به نفس کافی هنگام ترجمة شفاهی، باعث بروز مشکلاتی همچون «فقدان درک شنیداری صحیح»، «عدم توانایی معادلیابی»، «افزایش استرس»، «از بین رفتن مطالب مهم و اصلی» و در نتیجه «عدم ارائه ترجمهای دقیق» میشود. دو چالش سرعت زیاد گفتار گوینده و عدم درک شنیداری صحیح کلام گوینده از مهمترین چالشهای فرازبانی است که مترجم شفاهی همزمان سخنرانی سید حسن نصرالله با آن مواجه شده است.
1-2-1. سرعت کلام گوینده
سرعت بالای گوینده در ارائة سخنانش باعث میشود که مترجم هنگام ترجمه دچار چالش‌‌هایی از جمله از دست دادن مطالب و مباحث مهم و اصلی شود. در اغلب موارد زمانی که مترجم، ترجمة شفاهی حضوری انجام میدهد، گوینده به صورت تک جمله‌ای و بریده بریده و ساده کلام خود را بیان میکند تا مترجم به صورت پیاپی ترجمه کند و در مورد طرف دوم هم همین رویه برقرار است. در برخی موارد عدم توجه گوینده به این امر مشاهده میشود که مترجم با تذکری به‌جا و درخور این نکته را بیان میکند، اما گاهی در ترجمة همزمان، سخنران یا گوینده بدون در نظر گرفتن این مهم، مباحثش را ارائه میدهد و مترجم باید با دقت نظر کافی و بدون استرس این چالش را مدیریت کند.
همچنین در بعضی موارد، مشاهده میشود که مترجم، جملاتی را به صورت منقطع، نامفهوم و ناقص ترجمه میکند. در این موارد، گوینده باید توجه داشته باشد که در حین سخنرانی، کلام وی به زبانهای مختلف دنیا به صورت همزمان ترجمه میشود و به صورت آهسته مطالب خود را بیان کند (کواری و دیگران، ۱۳۹۸: 82). برای درک بهتر این موضوع، در دقیقة 24 و 18 ثانیة سخنرانی سیدحسن نصرالله عبارتی به صورت زیر آمده است:
متن سخنرانی: «...استحقاق الکبیر و الأخطر هو الاستحقاق الاقتصادی ولکن هذا لا تواجهه سوریا وحدها، سوریا، لبنان، العراق، حتی ایران...»
ترجمة شفاهی: «... البته مطالبات اقتصادی در سوریه خب خیلی خطرناکه، خیلی اوضاع، نه ایران، عراق، سوریه...»
واضح است که مترجم بهدلیل سرعت زیاد گفتار گوینده و عدم درک شنیداری نتوانسته است که کلام گوینده را صحیح دریافت و به نحو احسن برای شنونده ترجمه کند و درپی آن جمله‌ای نامفهوم و گنگ به شنونده ارائه میدهد. در حالی که ترجمة پیشنهادی به این شکل زیر را می‌توانست ارائه کند:
ترجمة پیشنهادی: «... بزرگ‌ترین و خطرناکترین مطالبه، مطالبة اقتصادی است که نه تنها سوریه، بلکه لبنان، عراق و حتی ایران با آن مواجهه هستند...».
در دقیقة 25 و 34 ثانیة سخنرانی سید حسن نصرالله نیز نمونه دگیری از سرعت کلام گوینده به شرح زیر شناسایی شده است:
متن سخنرانی: «...ولکن الشعب الیمنی و الذی شاهدناه الیوم فی ساحات التظاهر والاعتصام تضامناً مع القدس و مع الشعب الفلسطینی...»
ترجمة شفاهی: «...اما مردم یمن و ما دیدیم امروز هم در رسانه‌ها دیدید که چگونه تظاهرات کردند و خروج کردند در روز جهانی قدس...»
سرعت ارائة این جملات توسط سخنران، نشان میدهد که مترجم نتوانسته است حق ترجمة این جمله را به خوبی ادا کند. ترجمهی پیشنهادی برای این جمله به شرح زیر است:
ترجمة پیشنهادی: «... اما مردم یمن که امروز شاهد حضور آن‌ها در میادین تظاهرات و تحصن بودیم، با بیت‌المقدس و با مردم فلسطین اعلام همبستگی کردهاند».
1-2-2. عدم درک شنیداری صحیح کلام گوینده
توانایی درک شنیداری قوی، یکی از ویژگیهای مهم مترجم همزمان حرفه‌ای است؛ زیرا اگر مترجم، گفتار گوینده را به صورت نامفهوم و ضعیف بشنود، ترجمهای مبهم، ناقص و گاه در تضاد با منظور گوینده ارائه خواهد کرد. هرگونه هنجارهای صوتی و صداهای جانبی بر روند ترجمه اثر میگذارد و باعث میشود فرآیند ترجمه مختل و تبدیل به یک چالش جدی شود. از این رو، یک مترجم شفاهی حرفه‌ای باید یک شنونده خوب باشد تا بتواند مطالب را به نحو احسن، شیوا و رسا دریافت کند و ترجمهای صحیح نیز ارائه کند. در همین زمینه در دقیقة 24 و 45 ثانیة سخنرانی سیدحسن نصرالله عبارتی به شرح زیر آمده است:
متن سخنرانی: «... محاولة إحیاء داعش من جدید، هذا الأمر لن ینجح ...»
ترجمة شفاهی: «...که دوباره احیای داعش دوباره عراقیها اجازه نمی‌دهند...»
واضح است که مترجم بهدلیل عدم درک شنیداری صحیح کلام سخنران، عبارت «هذا الأمر لن ینجح» را ترجمه نکرده است و ترجمه ارائه شده «عراقیها اجازه نمی‌دهند» از لحاظ معنایی با گفتار گوینده متفاوت است. پس بدیهی است که مترجم با درک شنیداری صحیح، می‌توانست ترجمه صحیح ذیل را ارائه کند:
ترجمة پیشنهادی: «تلاش برای احیای مجدد داعش است که این امر به نتیجه‌ای نخواهد رسید».
نمونة دیگری از عدم درک شنیداری صحیح کلام گوینده در دقیقة 29 و 19 ثانیة سخنرانی سید حسن نصرالله به صورت زیر شناسایی شده است:
متن سخنرانی: «... المحاور الأخرى التی بدأت خلال سنوات الماضیة آن‌ها متماسکة وحادّة وهجومیة، الآن واضح إنّ هذه المحاور آن‌ها تفککت أو بردت و أصبحت فی الموقع الدفاع...»
ترجمة شفاهی: «... این محورها و ائتلافهایی که تشکیل شده در چندین سال خیلی پایبند نیستند ،خیلی محکم نیستند یا از بین رفتند یا سرد شده، یا بخواهند از خودشان دفاع کنند ...»
با توجه به طولانی بودن این جمله، به نظر می رسد که مترجم نتوانسته است درک شنیداری کافی از جمله داشته باشد؛ از این رو، ترجمهای مبهم ارائه کرده است. ترجمه پیشنهادی صحیح این عبارت، میتواند این‌گونه ارائه شود:
ترجمة پیشنهادی: «سایر محورها که طی سالیان گذشته منسجم، تند و تیز و هجومی شکل گرفته بودند، اکنون مشخص است که (این محورها) متلاشی شده‌اند، سرد شده‌اند و در حالت تدافعی قرار گرفتهاند».
در دقیقة 30 و 41 ثانیة سخنرانی سید حسن نصرالله نمونه دیگری از عدم درک شنیداری صحیح کلام گوینده به شرح زیر شناسایی شد:
متن سخنرانی: «... ندخل بالهدوء خلال دقائق الی قلب هذا الکیان ...»
ترجمة شفاهی: «... اجازه بدید یکم آرامش در این چند دقیقه وارد بشیم به قلب این رژیم وارد شویم ...»
به نظر میرسد مترجم به دلیل عدم درک شنیداری صحیح گفتار گوینده، نتوانسته است جملات را در ساختاری صحیح و شیوا بیان کند. به همین دلیل جمله‌ای گنگ و مبهم توسط شنونده دریافت میشود. از این رو، میتوان ترجمة صحیح این عبارت را به شرح زیر پیشنهاد کرد:
ترجمة پیشنهادی: «طی چند دقیقه، با آرامش وارد مرکز این رژیم می‌شویم».
البته ناگفته پیداست که برای اثبات عدم درک شنیداری، میتوان به شاهد مثال‌های مختلفی در بخشهایی مثل «واژگان» یا «تعابیر» نیز اشاره کرد، اما به دلیل محدودیت حجم مقاله به ذکر مثال‌های گفته شده بسنده میشود.
پس از معرفی چالشهای زبانی و فرازبانی موجود در ترجمة همزمان سخنرانی سید حسن نصرالله، میتوان بسامد این چالشها را به صورت خلاصه در دو جدول (1) و (2) ارائه کرد.
براساس اطلاعات جدول (1)، چالش زبانی «کاهش واژگان و جملات زبان مبدأ» با تعداد 146 نمونه در رتبة نخست و چالشهای «افزایش واژگان و جملات زبان مقصد» با 103 نمونه، «عدم معادلیابی صحیح واژگان و جملات زبان مبدأ» با 79 نمونه و «وامگیری واژگانی و ساختار نحوی از زبان مبدأ» با 27 نمونه در رتبههای بعدی قرار دارند.
جدول 1. بسامد چالشهای زبانی موجود در ترجمة همزمان سخنرانی سید حسن نصرالله
|
ردیف |
چالشهای زبانی |
فراوانی |
|
1 |
افزایش واژگان و جملات زبان مقصد |
103 |
|
2 |
کاهش واژگان و جملات زبان مبدأ |
146 |
|
3 |
وام گیری واژگانی و ساختار نحوی از زبان مبداء |
27 |
|
4 |
عدم معادلیابی صحیح واژگان و جملات |
79 |
|
مجموع |
355 |
|
اطلاعات جدول (2) بیانگر آن است که در بخش چالشهای فرازبانی، چالش «عدم درک شنیداری صحیح گفتار گوینده» با تعداد 24 نمونه در رتبة نخست و چالش «سرعت کلام گوینده» با 21 نمونه در رتبة دوم قرار دارد.
جدول 2. بسامد چالشهای فرازبانی موجود در ترجمة همزمان سخنرانی سید حسن نصرالله
|
ردیف |
چالشهای فرازبانی |
فراوانی |
|
1 |
سرعت کلام گوینده |
21 |
|
2 |
عدم درک شنیداری صحیح گفتار گوینده |
24 |
|
مجموع |
45 |
|
مقایسه دادههای دو جدول (1) و (2) نشان از این دارد که چالشهای زبانی با مجموع 355 نمونه، بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است و ضرورت دارد که مترجمان همزمان به این مهم توجه بیشتری داشته باشند.
بحث و نتیجه‌گیری
این تحقیق به دلیل اهمیت روز افزون ترجمة شفاهی همزمان عربی به فارسی و برعکس و نقش آن در مناسبات سیاسی بین کشورهای عربی و ایران و نیز لزوم پرهیز مترجمان همزمان از چالشهای این نوع ترجمه با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام شد. برای انجام این مهم، ترجمة همزمان یک سخنرانی با گفتمان سیاسی (سخنرانی سید حسن نصرالله) به عنوان نمونة موردی، جهت تبیین چالشهای ترجمة همزمان عربی به فارسی انتخاب و تحلیل شد. یافتههای به دست آمده از این تحلیل نشان داد که مترجم همزمان در ترجمه این سخنرانی، به طور کلی با دو دسته چالشهای زبانی (335 نمونه) و فرازبانی (45 نمونه) مواجه بوده است که به این معناست که از لحاظ بسامد، چالشهای زبانی به مراتب بیشتر از چالشهای فرازبانی در ترجمة همزمان سیاسی سخنرانی مورد بررسی نمود یافته است. در همین راستا، پژوهش کواری و دیگران (1398) نیز چالشهای زبانی را پربسامدترین چالشهای پیش روی مترجم همزمان متون نظامی برشمرده است. بنابراین، ضرورت دارد مترجمان در ترجمة همزمان سیاسی، بیشترین تمرکز خود را معطوف به نکات زبانی کنند.
کاهش واژگان و جملات زبان مبدأ، افزایش واژگان و جملات زبان مقصد، عدم معادلیابی صحیح واژگان و جملات زبان مبدأ، وامگیری واژگانی از زبان مبدأ و وامگیری ساختار نحوی زبان مبدأ از جمله چالشهای زبانی پیش روی مترجم شفاهی در این سخنرانی بود. با توجه به اینکه متن شنیداری سخنرانی سید نصرالله، محتوای سیاسی دارد، شاید علت اصلی بروز این چالشها را بتوان ناشی از عدم تسلط کافی مترجم به اصطلاحات تخصصی سیاسی در دو زبان عربی و فارسی دانست. موضوعی که باعث شده است مترجم همزمان نتواند با توجه به سرعت بالای کلام سخنران، موفق به انتخاب معادلهای صحیح شود. از این رو، مترجم با دو چالش فرازبانی «عدم درک شنیداری صحیح کلام گوینده» و «سرعت بالای گفتار گوینده» مواجه شده است.
با توجه به یافتههای این پژوهش، پیشنهاد میشود برای بهبود هرچه بیشتر فرآیند ترجمة همزمان در حوزة گفتمان سیاسی، مترجم ضمن رعایت مسائل زبانی ترجمه در مواجهه با ناملایمات و چالشهای به وجود آمده در فرآیند ترجمه، تمرکز کافی داشته و نیز از درک شنیداری قوی برای درک بهتر کلام گوینده در برابر صداهای جانبی و ناهنجار بهرهمند باشد تا در صورت بروز مشکلات مختلف حین ترجمه بتواند چالشها را به خوبی مدیریت کند و ترجمهای صحیح و قابل قبول ارائه دهد.
تعارض منافع
تعارض منافع ندارم.
ORCID
Sajjad Esmaili |
|
https://orcid.org/0000-0003-2923-6108 |
Mohammad Reza Keshavarz |
|
http://orcid.org/0000-0002-6639-9339 |
[1] .Tim et al.
[2]. Pochhacker, F.
[3]. Hemers, J. & Blanc, M.
[4]. Headset.
[5]. Method.
[6]. Antoine, B.
)