مقاله پژوهشی
کبری راستگو؛ فرشته فرضی شوب
چکیده
هم‌معنایی به‌عنوان یکی از پربسامدترین روابط معنایی در گفتمان قرآنی، از اهمیت ویژه‌ای در مطالعات دانش معنی‌شناسی معاصر، به‌ویژه الگوی تحلیل مؤلفه‌ای برخوردار است. این الگوی معنایی که گسترة مفهومی یک واژه را متشکل از اجزای کوچکتری به نام مؤلفه‌های معنایی می‌داند و با تجزیة مؤلفه‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های میان واژه‌های مرتبط ...
بیشتر
هم‌معنایی به‌عنوان یکی از پربسامدترین روابط معنایی در گفتمان قرآنی، از اهمیت ویژه‌ای در مطالعات دانش معنی‌شناسی معاصر، به‌ویژه الگوی تحلیل مؤلفه‌ای برخوردار است. این الگوی معنایی که گسترة مفهومی یک واژه را متشکل از اجزای کوچکتری به نام مؤلفه‌های معنایی می‌داند و با تجزیة مؤلفه‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های میان واژه‌های مرتبط را بیان می‌کند، نقش بسزایی در تبیین هم‌معنایی بر عهده دارد. بدین تصور، مقالة حاضر کوشیده‌است تا با استفاده از این فرضیة معناشناختی، مختصه‌های معنایی واژگان هم‌معنا را بررسی کرده، اشتراکات و تفاوت‌های معنایی هر یک از آن‌ها را باز نماید و نقش این عناصر را در تعیین موقعیت خاص و تمایز محیط زبانی واژگان مذکور تبیین کند. بدین منظور، ابتدا چند مفهوم هم‌معنا از میان انواع کلمه (فعل و اسم) به طور تصادفی انتخاب، و آنگاه مؤلفه‌های اصلی معناساز آن‌ها ضمن ریشه‌یابی وکاربردقرآنی هر یک مشخص شد. بررسی‌ها نشان داد که در قرآن، انتخاب یک واژة خاص از میان واژگان هم‌معنا، بر اساس محیط زبانی و نیز در مواردی بر مبنای بافت موقعیتی متن صورت گرفته‌است. هر بافتی ترکیب مؤلفه‌های خاصی را می‌طلبد که این مؤلفه‌ها فقط در یکی از واژگان هم‌معنا وجود دارد. از این رو، جابجایی واژگان هم‌معنا ممکن نیست؛ چراکه این امر به انحراف از معنی اراده‌شده خواهد انجامید.
مقاله پژوهشی
کمال باغجری؛ ناصر قاسمی؛ اسحاق طالب بزرگی؛ سجاد صدقی کلوانق
چکیده
این پژوهش با رویکرد تحلیلی ـ توصیفی به بررسی مهم‌ترین چالش‌های برابریابی در ترجمة فرهنگ لغات و اصطلاحات تخصصی چندزبانه می‌پردازد. واکاوی این چالش‌ها از رهگذر ترجمة فرهنگ اصطلاحات تخصصیِ فرانسه ـ انگلیسی ـ عربی معجم المصطلحات الإقتصادیةوالمالیة اثر دکتر مصطفی هنّی به زبان فارسی، از سوی نگارندگان این اثر حاصل شده‌است. چالش‌ها ...
بیشتر
این پژوهش با رویکرد تحلیلی ـ توصیفی به بررسی مهم‌ترین چالش‌های برابریابی در ترجمة فرهنگ لغات و اصطلاحات تخصصی چندزبانه می‌پردازد. واکاوی این چالش‌ها از رهگذر ترجمة فرهنگ اصطلاحات تخصصیِ فرانسه ـ انگلیسی ـ عربی معجم المصطلحات الإقتصادیةوالمالیة اثر دکتر مصطفی هنّی به زبان فارسی، از سوی نگارندگان این اثر حاصل شده‌است. چالش‌ها در این پژوهش به دو بخش تخصصی و عمومی دسته‌بندی گردیده‌است. آسیب‌ها و چالش‌های تخصصی که ویژة ترجمة لغت‌نامه‌ها و فرهنگ‌های اصطلاحات چندزبانه است، عبارتند از: «ناهمگونی فرهنگ لغت‌ها در ترجمه و چالش مترجم فارسی در ارائة برابرنهادة یکسان»، «اختلاف در برابریابی واژگان و اصطلاحات از زبان اصلی»، «ناهمگونی در برگردان واژگان و اصطلاحات بین زبان‌های مختلف» و «برابریابی و برگردان دقیق علایم اختصاری». چالش‌های عمومی نیز که چالش‌هایی مشترک در انواع متون تخصصی چندزبانه (به‌ویژه متون مالی و اقتصادی) است، عبارت است از: «برابریابی در ترجمة اصطلاحات تخصصی» و «آشنایی با زبان اصلی متن مبدأ در گزینش برابرنهادة مطلوب». نگارندگان در فرایند واکاوی این چالش‌ها، ضمن استناد به مثال‌های متعدد برای تبیین مسئله، راهکارهایی کاربردی برای رفع چالش مورد نظر و ارتقای سطح ترجمة متون چندزبانه در کشورمان ارائه داده‌اند.
مقاله پژوهشی
محمد امیری فر؛ کبری روشنفکر؛ خلیل پروینی؛ عالیه کرد زعفرانلو
چکیده
بسیاری از نظریه‌پردازان ترجمه به نقش باهم‌آیی در ترجمه اذعان کرده‌اند و در بخشی از مطالعات خود، نقش این پدیدة زبانی در ترجمه را بررسی نموده‌اند، اما در حوزة ترجمة قرآن، هنوز این مسئله بررسی نشده‌است و با چالش‌های زیادی روبهروست. در پژوهش حاضر با تکیه بر دیدگاه‌های نیومارک، بیکر و لارسون از یک طرف، و ترجمة قرآن از طرف دیگر، ...
بیشتر
بسیاری از نظریه‌پردازان ترجمه به نقش باهم‌آیی در ترجمه اذعان کرده‌اند و در بخشی از مطالعات خود، نقش این پدیدة زبانی در ترجمه را بررسی نموده‌اند، اما در حوزة ترجمة قرآن، هنوز این مسئله بررسی نشده‌است و با چالش‌های زیادی روبهروست. در پژوهش حاضر با تکیه بر دیدگاه‌های نیومارک، بیکر و لارسون از یک طرف، و ترجمة قرآن از طرف دیگر، یک تقسیم‌بندی جدید از چالش‌های ترجمه در باهم‌آیی‌های قرآنی، فارغ از تقسیم‌بندی نحوی آن، ارائه شده‌است و با استخراج شواهدی برای این چالش‌ها از ده ترجمة معاصر قرآن، راهکارهایی برای حل این چالش‌ها پیشنهاد می‌کند. جامعة آماری این پژوهش شامل صد باهم‌آیی قرآنی است که بر اساس معیار بسامد از قرآن استخراج شده‌اند و مواردی از باب نمونه در این مقاله به بحث گذاشته شده‌است. پنج چالشی که در باهم‌آیی‌های قرآنی فراروی مترجم است، عبارتند از: 1ـ برداشت نادرست از یک باهم‌آیی. 2ـ تفاوت بین درست بودن و طبیعی بودن معادل‌ها در زبان فارسی. 3ـ تفاوت ترتیب قرار گرفتن باهم‌آیی‌ها در زبان مبدأ و مقصد. 4ـ رعایت وحدت معادل. 5ـ یکسان‌سازی و هماهنگی در معادل‌ها و ترجمة واحد از باهم‌آیی‌های مختلف در قرآن. با عنایت به این چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی نگارندگان، می‌توان ترجمه‌ای شیواتر و رساتر از قرآن ارائه کرد.
مقاله پژوهشی
علی صیادانی؛ سیامک اصغرپور؛ لیلا خیر اللهی
چکیده
الگوها و مدل‌های متفاوتی که از سوی نظریه‌پردازان ترجمه ارائه شده‌است، به عنوان معیاری مناسب و با کارکرد دقیق‌تری برای سنجش ترجمه‌ها به‌کار می‌رود. میزان مقبولیت ترجمة یک اثر ادبی زمانی مشخص می‌شود که طبق این الگوها نقد و بررسی گردد تا جوانب مثبت و منفی ترجمه آشکار شود؛ چراکه جوانب و ویژگی‌های مثبت و منفی ترجمه، به میزان کیفی ...
بیشتر
الگوها و مدل‌های متفاوتی که از سوی نظریه‌پردازان ترجمه ارائه شده‌است، به عنوان معیاری مناسب و با کارکرد دقیق‌تری برای سنجش ترجمه‌ها به‌کار می‌رود. میزان مقبولیت ترجمة یک اثر ادبی زمانی مشخص می‌شود که طبق این الگوها نقد و بررسی گردد تا جوانب مثبت و منفی ترجمه آشکار شود؛ چراکه جوانب و ویژگی‌های مثبت و منفی ترجمه، به میزان کیفی متن ترجمه‌شده دلالت دارد. در این جستار برآنیم تا بر اساس الگوی پیشنهادی گارسس، ترجمة سه بخش از رمان «قلب‌اللیل» نجیب محفوظ را با عنوان «دلشب» از کاظم آلیاسین، با در نظر گرفتن متن اصلی رمان بررسی نماییم. مدل گارسس شامل چهار سطح «معنایی ـ لغوی»، «نحوی ـ صرفی»، «گفتمانی ـ کارکردی»، «سبکی ـ منظورشناختی (عملی)» و نیز زیرمجموعههای خاص هر سطح میباشد. دستاورد این پژوهش مبیّن آن است که آلیاسین در دو سطح «معنایی ـ لغوی» و «نحوی ـ صرفی (واژهساختی)» نسبت به دو سطح دیگر الگوی گارسس، موفقتر عمل کردهاست؛ به عبارتی ترجمة وی از این لحاظ، کفایت لازم را دارد، به طوری که دو سطح «گفتمانی ـ کارکردی» و «سبکیـ منظورشناختی» نیز تنها از مقبولیت و نه کفایت برخوردار است.
مقاله پژوهشی
محمدحسن امرایی؛ غلامعباس رضایی هفتادر؛ محمّدتقی زند وکیلی
چکیده
از مسائلی که در زبان‌شناسی متن‌بنیاد همواره مورد توجّه تحلیلگران متون مختلف قرار گرفته، انسجام (Cohesion) و هماهنگی انسجامی در متن است. در این پژوهش، بر اساس نسخة تکامل‌یافته از نظریة نظام‌مند هالیدی و حسن (1985م.)، و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن در سال 1984میلادی مطرح نمود، عوامل انسجام در سورة علق و ترجمة آن از حداد عادل، به صورت ...
بیشتر
از مسائلی که در زبان‌شناسی متن‌بنیاد همواره مورد توجّه تحلیلگران متون مختلف قرار گرفته، انسجام (Cohesion) و هماهنگی انسجامی در متن است. در این پژوهش، بر اساس نسخة تکامل‌یافته از نظریة نظام‌مند هالیدی و حسن (1985م.)، و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن در سال 1984میلادی مطرح نمود، عوامل انسجام در سورة علق و ترجمة آن از حداد عادل، به صورت گزینشی و استقرائی، به بوتة نقد و ارزیابی توصیفیـ تحلیلی و آماری گذاشته می‌شود. نویسندگان برآنند تا با نگاهی فراجملهای، با اتکا به نظریة مذکور، عوامل انسجام و نیز میزان این انسجام را در متن سورة علق و ترجمة آن مشخص نموده، سپس هر دو متن مبدأ و مقصد را با یکدیگر مقایسه کنند. دستاورد پژوهش نشان میدهد که هر دو متن، منسجم هستند و با توجّه به درصد بالای مشابهت متن مقصد با متن مبدأ در نحوة کاربست عوامل انسجام، مترجم در انتقال مفاهیم ترجمه موفّق بودهاست.
مقاله پژوهشی
ربابه رمضانی
چکیده
اعتقاد و گرایش ژرف نسبت به دین اسلام باعث شد ایرانیان زبان عربی را یک زبان بیگانه ندانند و در برابر ورود واژگان عربی، به‌ویژه واژگان دارای هویت دینی، موضع دفاعی نگیرند. از این رو، کلمات عربی به‌راحتی وارد زبان فارسی شدند و به دلیل سابقة زیادی که در این زبان داشتند، دچار تحول معنایی شدند. این امر چالش بزرگی را فراروی مترجمان قرار داده‌است. ...
بیشتر
اعتقاد و گرایش ژرف نسبت به دین اسلام باعث شد ایرانیان زبان عربی را یک زبان بیگانه ندانند و در برابر ورود واژگان عربی، به‌ویژه واژگان دارای هویت دینی، موضع دفاعی نگیرند. از این رو، کلمات عربی به‌راحتی وارد زبان فارسی شدند و به دلیل سابقة زیادی که در این زبان داشتند، دچار تحول معنایی شدند. این امر چالش بزرگی را فراروی مترجمان قرار داده‌است. مترجم تازه‌کار نمی‌داند این کلمة عربی که اکنون در فارسی به‌کار می‌رود، آیا نزد عرب نیز به همین معناست یا خیر. ارتباط و پیوند بین ایرانیان و عرب‌ها گاه برای مدتی متوقف یا کمرنگ می‌شد و دوباره شکل می‌گرفت و شدت می‌یافت. همین ناپایداری در پیوند دو زبان باعث شد که برخی از کلمات عربی که به زبان فارسی وارد شدند، رو به فراموشی گذارند و متروک شوند و برخی دیگر نیز تحول معنایی یابند و همین امر دشواری‌هایی را در ترجمه از عربی به فارسی برای مترجمان پدید آورد. دگرگونی‌های زبانی و تغییراتی که در دوره‌های مختلف در کلمات به وجود می‌آید، امری کاملاً طبیعی است، اما زبان‌دانان و مترجمان باید از این دگرگونی‌های معنایی آگاهی داشته باشند. دلایل وریشه‌های تغییر معنایی کلمات عربی در فارسی را می‌توان در قالب پذیرش دینی، کثرت استعمال، تحولات سیاسی‌ـ اجتماعی، به‌گزینی، گسست فرهنگی و کلمات و تعابیر نوظهور بررسی کرد. واژگانی که دچار تحول معنایی شده‌اند، بر اساس تفاوت‌هایشان با لفظ و معنای عربی، به دَه دسته تقسیم می‌شوند که هر یک از آن‌ها چالشی را فراروی مترجمان می‌نهد. روش پژوهش مقاله نیز توصیفی ـ تحلیلی است.
مقاله پژوهشی
عیسی متقی زاده؛ سید علاء نقی زاده
چکیده
ارزیابی ترجمه یکی از روش‌های نقد است که به منظور تشخیص سطح کیفی متون ترجمه به‌کار گرفته می‌شود. معمولاً پس از آنکه متون ترجمه شد، ویراستاران به ارزیابی و تدقیق متون ترجمه می‌پردازند. لذا ویراستار متون ترجمه‌شده باید به دو زبان مبدأ و مقصد تسلط کافی داشته باشد تا بتواند علاوه بر ویرایش متن مقصد، آن را به لحاظ معادل‌یابی نیز ...
بیشتر
ارزیابی ترجمه یکی از روش‌های نقد است که به منظور تشخیص سطح کیفی متون ترجمه به‌کار گرفته می‌شود. معمولاً پس از آنکه متون ترجمه شد، ویراستاران به ارزیابی و تدقیق متون ترجمه می‌پردازند. لذا ویراستار متون ترجمه‌شده باید به دو زبان مبدأ و مقصد تسلط کافی داشته باشد تا بتواند علاوه بر ویرایش متن مقصد، آن را به لحاظ معادل‌یابی نیز ارزیابی نماید. در این پژوهش، درصدد آن هستیم تا بر اساس الگوی ارزیابی ترجمة خانم کارمن گارسس که بهمنظور ارزیابی ترجمة متون ادبی و در چهار سطح (واژگانی، دستوری، گفتمان و سبکی) طراحی شده‌است، به روش توصیفی و تحلیلی، ترجمة عربی پیام رهبر انقلاب به حجاج را ارزیابی نماییم. از جمله یافتههای پژوهش حاضر این است که تفاوت‌های فرهنگی موجود بین دو زبان فارسی و عربی و معادل‌یابی در سطح واژگانی و دستوری بر اساس این اختلافات، یکی از چالش‌های مهم در فرایند این ترجمه میباشد. همچنین، مواردی چون اقتباس و معادل‌یابی واژگانی بر این اساس، قبض و بسط واژگان در زبان مقصد، نیز به‌کار بردن واژگان عام در برابر خاص و برعکس، تأثیرپذیری از زبان عامیانه و... از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه بودهاست.
