مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
آسیب‌شناسی فارسی گرایی در معادل گزینی واژگان در ترجمۀ قرآن کریم حداد عادل

علی حاجی خانی؛ احمد سلیمانی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 1-34

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.84113.1775

چکیده
  یکی از چالش‌های مهم در ترجمۀ قرآن کریم، انتخاب معادل‌های مناسب برای واژگان قرآنی است که در عین دقت معنایی با زبان معیار همخوانی داشته و قابل درک برای مخاطب فارسی‌زبان باشد. ترجمه‌ای که از زبان معیار فاصله گرفته و شامل واژگان غیرمتداول و مهجور باشد، ممکن است زمینه را برای دوری مخاطب از مفاهیم قرآن فراهم آورد. بنابراین، استفاده از ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
بررسی معادل‌یابی استعاره‌های مفهومی صحیفۀ سجادیه در بستر مبدأگرایی و مقصدگرایی (مطالعۀ موردی:ترجمۀ انصاریان و آیتی)

پرستو مومنی؛ علی اکبر نورسیده؛ سید رضا میراحمدی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 35-68

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.84255.1784

چکیده
  استعارۀ مفهومی اصطلاحی جدید و نوظهور در حوزه زبان‌شناسی شناختی است که منجر به فهم یک موضوع و حوزه مفهومی بر حسب حوزۀ مفهومی دیگر می‌شود. این جستار قصد دارد استعاره‌های مفهومی صحیفۀ ‌سجادیه و نحوۀ بازتاب آن‌ را در دو برگردان مشهور از این کتاب -حسین انصاریان و عبدالمحمد آیتی- در بستر مبدأگرایی و مقصدگرایی بررسی کند. 296 استعارۀ مفهومی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
ارزیابی ترجمۀ کلیله و دمنه بر اساس نظریۀ اسکوپوس (مطالعۀ موردی: ترجمۀ مرعشی ‏پور)

رضا بیات؛ عبداله حسینی؛ حسین ابویسانی؛ علی پیرانی شال

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 69-96

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.83793.1772

چکیده
  خوانش تأثیر معیارهای نظریۀ اسکوپوس (skopos) در ترجمۀ فارسی کلیله و دمنه از موضوعات زبان‎شناسی است و معیارهای آن، تأثیری فراوان در رساندن معنا و حفظ استقلال دو زبان دارد. طبق هدف هانس ورمیر آلمانی، هر مترجمی باید طبق این نظریه، ترجمه کند تا به شایستگی، معنا را رسانده و استقلال و انسجام هر دو زبان نیز حفظ گردد. در این جستار، بر اساس این ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
گفتار مؤدبانه در فیلم فصل آخر و زیرنویس عربی آن در چارچوب نظریة ادب براون و لِوینسون

زهرا هژبری؛ فرشته افضلی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 97-130

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.83415.1766

چکیده
  نظریة ادب را، ادب زبان‌شناختی نامیده‌اند که در حوزۀ علوم کاربردشناسی و تحلیل گفت‌وگو قرار دارد؛ این نظریه را براون و لِوینسون در سال ۱۹۷۸ مطرح و در سال ۱۹۸۷، بازنگری و اصلاح کردند. در این پژوهش، تلاش می‌شود با تکیه‌ بر نظریۀ ادب براون و لِوینسون، شماری از زوایای پنهان ترجمۀ گفتار مؤدبانه در فیلم فصل آخر (1387) و زیرنویس عربی آن بررسی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
نقد و ارزیابی ترجمۀ جلیل‌زاده از رمان «حبیبی داعشی» (با تکیه بر الگوی لادمیرال)

صلاح الدین عبدی؛ شکوفه سلگی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 131-166

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.84240.1777

چکیده
  ارزیابی ترجمه، بررسی سطوح و واحدهای متن، سنجش و بررسی میزان توفیق مترجم در یافتن ترجمه این واحدها است. واژه نیز ابتدایی‌ترین و تأثیرگذارترین واحد ترجمه است که قابلیت برخورداری از سطوح مختلف معانی را داشته است؛ به همین دلیل معادل‌یابی دقیق آن اهمیت بسزایی دارد. برگردان واژه باید متناسب و همسو با بافت متن باشد، گاهی برگردان واژه و ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
کیفیت‌سنجی بازگردانی تلمیحات نمادین در ترجمه‌های عربی منطق‌الطیر بر اساس مدل لپیهالم

اعظم دریادل موحد؛ سید مهدی مسبوق؛ محمد طاهری

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 167-214

https://doi.org/10.22054/rctall.2024.77950.1720

چکیده
  عطار نیشابوری، شاعر برجسته و عارف نامدار سدۀ ششم و هفتم هجری، مضامین متعالی عرفانی را با بهره‌گیری از نماد و رمز در آثار خویش بازتاب داده است. از مهم‌ترین این آثار، منظومۀ فاخر منطق‌الطیر است که با شبکه‌ای پیچیده از تلمیحات دینی و عرفانی در پیوند است. از آنجا که تلمیح نقشی محوری در انتقال مفاهیم عرفانی دارد، عطار آن را در قالب رمز ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
کاربست متون موازی در آموزش ترجمۀ متون حقوقی میان فارسی و عربی

حسام حاج مومن

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 215-250

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.87421.1804

چکیده
  این مقاله، با هدف معرفی روشی برای آموزش ترجمۀ متون حقوقی میان فارسی و عربی به بررسی قابلیت‌های «متون حقوقیِ موازی» می‌پردازد؛ یعنی متونی حقوقی که در ژانر و موضوعاتِ مشابه به دو زبان فارسی و عربی نوشته شده‌اند. مطالعه با بهره‌گیری از روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر تحلیل مقایسه‌ایِ متون حقوقیِ موازی به دنبال ارائۀ یک چارچوب ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
نقش سنجی اسامی خاص در سیاحت نامۀ ابراهیم بیگ و بازنمود آن در ترجمۀ عربی بر اساس الگوی گیبکا و تکنیک های فرناندز

ملیکا افروز؛ علی بشیری؛ زهره قرائی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 251-288

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.86924.1800

چکیده
  اسامی خاص در متون ادبی، به‌ویژه در متون سفرنامه‌ای، تنها ابزارهای ارجاعی به افراد، مکان‌ها یا نهادها نیستند، بلکه می‌توانند کارکردهایی فراتر از شناسایی داشته باشند و لایه‌هایی از معنا، هویت، ایدئولوژی و حافظۀ فرهنگی را منتقل کنند. پژوهش حاضر با تمرکز بر رمان «سیاحت‌نامۀ ابراهیم بیگ» و بر اساس نظریۀ دو عمل گیبکا (2018)، به ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
تعامل متن و ترجمه در بازتاب فرهنگ؛ موردپژوهی خار و میخک یحیی سنوار

نرگس انصاری؛ طیبه سیفی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 289-322

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.86513.1796

چکیده
  رابطه میان زبان و فرهنگ دوسویه است و عناصر فرهنگی در زبان به صورت واژه، عبارت و اصطلاح تجلی پیدا می­کند. واژگان فرهنگی به مفاهیم، روابط، پدیده­ها، ابزارها و... به طور کلی جنبه­های مادی و معنوی جامعه­ای خاص مربوط می­شوند که در زبان دیگر ناشناخته هستند و چالشی جدی در تعامل میان فرهنگ‌ها و زبان‌ها به وجود می­آورد.کتاب خار و ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
سنجش و ارزیابی تکنیک‌های بازآفرینیِ ترجمه در رمان «ارواح کلیمانجارو» اثر ابراهیم نصرالله بر اساس نظریۀ لانس هیوسن

علی خالقی؛ جمال طالبی قره قشلاقی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 323-352

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.87408.1803

چکیده
  در فرآیند ترجمه، انتخاب‌های واژگانی (انتخاب کلمات و عبارات خاص) و ساختاری (انتخاب نحوۀ سازماندهی جملات و عبارات) هر دو نقشی کلیدی ایفا می‌کنند و بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند. مترجم باید با در نظر گرفتن اهداف ارتباطی متن، ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی هر دو زبان مبدأ و مقصد و همچنین نیازهای مخاطب، بهترین انتخاب‌ها را انجام دهد تا پیام ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
تحلیل و کاربرد الگوی ژان رنه لادمیرال در ترجمۀ فارسی واژگان کتاب «الأجنحة المتکسرة» اثر جبران خلیل جبران

سید احمد موسوی پناه؛ رسول بلاوی؛ محمود بروایه

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 353-384

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.85795.1792

چکیده
  تبدیل معنایی واژگان در فرآیند ترجمه یکی از چالش‌های مهم و پیچیده برای مترجمان است و یافتن معادل دقیق آن اهمیت زیادی دارد؛ زیرا ترجمۀ واژه باید با زمینه و ساختار متن هماهنگ باشد. گاهی اوقات نیز انتقال معنای دقیق واژه در ترجمه ممکن نیست. برای کاهش این مشکلات می‌توان از روش‌های گوناگونی استفاده کرد. لادمیرال مؤلفه‌هایی را مطرح کرده ...  بیشتر

مقاله پژوهشی ترجمه در زبان و ادبیات عربی
بازتاب ایدئولوژی در ترجمه ادبی: تحلیل ترجمه امیرحسین الهیاری از رمان "القندس" با کاربست رویکرد حاتم و میسون

فاطمه اکبری زاده؛ اکرم خدادادی

دوره 15، شماره 32 ، فروردین 1404، صفحه 385-421

https://doi.org/10.22054/rctall.2025.86156.1794

چکیده
  در ترجمه ادبی، به‌ویژه رمان، انتقال صرفِ واژگان نمی‌تواند منعکس‌کننده‌ی تمام ظرفیت‌های معنایی متن مبدأ باشد؛ چراکه معنا در این متون در پیوندی تنگاتنگ با گفتمان، فرهنگ و ایدئولوژی شکل می‌گیرد. پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد  تحلیلی حاتم و میسون  به بررسی بازتاب ایدئولوژی در ترجمه امیرحسین الهیاری از رمان "القندس" نوشته محمدحسن ...  بیشتر